3. Chargaff qoidasi va uning nuklein kislotalarning sintezlanishidagi roli Tabiiy manbalardan ajratib olingan DNKlarning nukleotid tartibini o‘rganish natijasida AQSH
olimi
Chargaff va rus akademigi
A.N.Belozyerskiylar qator miqdoriy qonuniyatlarni aniqladilar. Bu
qonuniyatlar quyidagicha ifodalanadi:
1. DNK molekulasidagi purin asoslari, adenin va guanin molyar konsentratsiyasini yig‘indisi
pirimidin asoslari-sitozin va timinning molyar konsentratsiyasi yig‘indisiga teng:
Pur=Pir yoki
1
Т Ц Г A 2. Adeninning molyar konsentratsiyasi timinnikiga, guaninniki esa sitozinga teng:
A=T, G=S yoki
1
T A ;
1
Ц Г 3. DNK zanjiridagi 6-alfaminoguruhli asoslar miqdori 6-ketoguruhli asoslar miqdoriga teng, ya’ni
adenin va sitozin molyar konsentratsiyalarining yig‘indisi guanin va timin molyar konsentratsiyalari
yig‘indisiga teng:
A+S=G+T yoki
1
T Г Ц A 4. Guanin bilan sitozin molyar konsentratsiyalari yig‘indisining adenin bilan timinning (DNK
molekulasida yoki uratsil RNK da) molyar konsentratsiyalari yig‘indisining nisbati turli manbalardagi
nuklein kislotalarda turlicha bo‘ladi. Bu spetsifiklik koeffitsienti deb ataladi va
)
(
У Т А Ц Г
shaklida ifodalanadi.
Agar,
Т А Ц Г
ning qiymati birdan kam bo‘lsa, bunday DNK A-T tipga, agar uning qiymati
birdan katta bo‘lsa, G-S tipga kiritiladi.
Yuksak o‘simliklar va hayvonlar DNKsi AT tipga mansub, zamburug‘lar, cuvo‘tlar va
bakteriyalarning DNKsi ko‘pincha GS tipga mansub. Bu ko‘rsatkichlarni o‘simlik, hayvon va
mikroorganizmlarni taksonomik qatorini aniqlashda foydalanish mumkin.
