|
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat instituti
Pdf ko'rish
|
| bet | 134/251 | | Sana | 07.06.2024 | | Hajmi | 7,63 Mb. | | #261339 |
Bog'liq biologiya majmuaerkak
pronukleus
deb nomlanadi. Spermatozoid tuxum hujayra yuzasiga ilinganda yoki
ichiga kirganda turli xil hayvonlarda tuxum hujayrasi yetilish bosqichining turli davrida bo’lishi
mumkin. Spermatozoid bilan qo‘shilishga tayyor tuxum hujayra
urg‘ochi pronukleus
deb ataladi.
Tuban organizmlarda erkaklik va urg’ochilik jinsiy hujayralar deyarli bir xil kattalikda bo’ladi va ular
izogametalar deyiladi. Bu gametalar genetik va sitoplazma tuzilishi jihatdan bir xil bo’ladi. Bunday
gametalar qo’shilishi urug’lanish emas, balki kopulyasiya deyiladi.
Spermatozoidning yadrosi bilan tuxum hujayra yadrosining qo‘shilishi
haqiqiy urug’lanish
deyiladi. Tuxum hujayrasining haqiqiy urug’lanishi yetilish bosqichida yoki tuxum hujayrasining
meyoz bo’linishi to’liq tugagandan keyin ro‘y beradi. Chunki tuxum hujayra ichiga spermatozoidni
kirishida tuxum hujayra: 1) tinch holatda oosit I; 2) metafaza holatdagi oosit I; 3) metafaza yoki
anafaza holatdagi oosit II va nihoyat yetilgan tuxum hujayra holatida bo’lishi mumkin.
Binobarin, tuxum hujayraga kirgan spermatozoid undagi meyoz jarayonini tugashini «kutadi».
Tuxum hujayra yadrosi bilan spermatozoid yadrosining qo‘shilishi
kariogamiya
deyiladi. Demak,
hayvonlarda urug’lanish ikki bosqichdan,
singamiya
— tuxum va urug‘ hujayralarning, karioglarniya
— ularning yadrolarini qo‘shiIishidan iborat.
O‘simliklarda urug’lanish
o‘z mohiyatiga ko‘ra hayvonlardagi urug’lanishga o‘xshash ya’ni
ikkita gaploid yadroning qo‘shilishidan tashkil topadi. Shu bilan birga o‘simliklarda urug’lanishning
o'ziga xos jihatlari bor.
Ochiq urug‘lilardagi urug’lanishni dastlab tasvirlagan olim
N.N.Gorojankin
, yopiq
urug’lilarda urug’lanishni dastlab tasvirlagan olim esa
E.Strasburgyer
hisoblanadi.
O‘simliklarda mikrogametogenez chang hujayrasining hosil bo’lishi bilan yakunlanadi. Urug‘chi
gulining ustunchasiga kelib tushgan chang vegetativ hujayrali chang naychasini hosil qilib, urug‘kurtak
tomon harakatlanadi va uni ichida joylashgan murtak xaltachasining mikropilega yetgach, u
sinyergidlarga tegib yoriladi. Chang hujayrasidagi spyermiyaning biri murtak xaltasidagi tuxum
hujayra bilan, ikkinchisi esa markaziy yadro bilan qo‘shiladi (14-rasm). Urug’langan tuxum
hujayrada xromosomalarning diploid to‘pllarni tiklanadi va u urug‘ning murtak qismini hosil
qiladi. Murtak xaltasidagi markaziy yadro bilan spermiya qo’shilishidan xromosomalarning
triploidi
hosil bo‘lib, undan urug‘ning
|
| |
