|
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat instituti
Pdf ko'rish
|
| bet | 141/251 | | Sana | 07.06.2024 | | Hajmi | 7,63 Mb. | | #261339 |
Bog'liq biologiya majmuagametalar sofligi farazini
ilgari surdi.
Bu farazga ko‘ra har qanday organizmda ko‘zga ko‘rinadigan tashqi belgilardan tashqari ullarni
avloddan-avlodga tashib yuruvchi irsiy omillar ham bo‘ladi. Mendel ana shu irsiy omillarni lotin
alifbosining harflari bilan ifodalash lozimligini qayd qildi. Bunda dominant belgining irsiv omilini
bosh harf, retsessiv belgining irsiy omilini esa kichik harf bilan ifodalash kerakligini uqtirdi.
Masalan, no‘xat donining rangini sariqlik irsiy omilini “A”, yashillik irsiy omilini “
a”
bilan
ifodaladi.
Keskin farq qiladigan juft belgilarni rivojlantiradigan genlar
allel genlar
deb ataladi. Misol: no’xat
urug’iga yashil va sariq rang beruvchi genlar juftbo’lib
allel genlar
hisoblanadi.
Organizmlarda irsiy omillar juft holda bo‘ladi, chunki ulardan biri ona organizmdan o‘tgan
bo‘lsa, ikkinchisi ota organizmidan kelgan bo‘ladi. Belgini
muqobilligini
keltirib chiqaruvchi genlar
juftiga
allelomorf
juftlik
deyiladi. Har bir gen ikki xil holatga
dominant allel holat
—
A
,
retsessiv allel holat
-
a
bo‘ladi. Modomiki shunday ekan, u holda chatishtirishda qatnashgan sariq
donli no‘xatning irsiy omil juftligi
AA
, yashil no‘xatning irsiy omil juftligi esa
aa
ko‘rinishida bo‘ladi.
Tabiiy ravishda sariq donli no‘xatllarni gametalarida “
A
” omili, yashil no‘xatning gametalarida “
a
”
omili uchraydi. Chatishtirish chog‘ida changchi va urug‘chi gametalaridagi “A” va “a” allellar o’zaro
qo‘shilganligi sababli duragayida irsiy omillar
“
Aa
” genotip holda namoyon bo’ladi. F
1
organizm rivojlanish davrida ularda yetishgan jinsiy
hujayralar — gametalarni birida
|
| |
