|
letallik
funksiyasini ham bajaradi.
Boshqa misol. Sichqonlaida yungning sariq rangini
A
Pdf ko'rish
|
| bet | 167/251 | | Sana | 07.06.2024 | | Hajmi | 7,63 Mb. | | #261339 |
Bog'liq biologiya majmualetallik
funksiyasini ham bajaradi.
Boshqa misol. Sichqonlaida yungning sariq rangini
A
Y
dominant gen, qora rangini
a
retsessiv geni belgilaydi. Agar dominant gen genotipda gomozigota holatida A
Y
A
Y
bo‘lsa.
Bunda sichqonning hayotchanligiga salbiy ta’sir ko‘rsatib o‘limga olib keladi (37-rasm).
37-rasm.
Sichqonlarda
yungning
sariq
rangini
ifoda
qiluvchi
genning
gomozigota holatda letal
xususiyatga ega ekan-
ligiga oid.
Modifikator genlar ta’siri
Genlarning modifikator
(turlanib) ta’siri - Mendelning irsiyat qonunlaridan ma’lumki,
organizmda bir belgining rivojlanishi alohida bo’lgan qandaydir bir genga bog’liq. Organizmlar
ontogenezida genlar ostida hosil bo’ladigan fermentlar o’rtasida ta’sirlanish reaktsiyasi ro’y beradi. Biror
bir belgining rivojiga bitta ferment ko’proq ta’sir etadi. Organizmning biror bir xususiyatini
rivojlantiruvchi asosiy va aksincha kuchaytiruvchi yoki susaytiruvchi genlar bor.
Organizmdagi belgilarni rivojlantirishga ishtirok etmay, asosiy genga ta’sir etuvchi (kuchaytiruvchi
yoki susaytiruvchi) allel bo`lmagan genlar
modifikator genlar
deyiladi. Kuchaytiruvchi genlar -
intensifikator
, susaytiruvchi genlar - zaiflashtiruvchi -
ingibitor
,
supressorlar
deyiladi. Modifikator genlar
hayvonlarda olachipor bo’lishini yuzaga keltiradi.
Organizmga rang beruvchi fermentlar ishlab chiqishni 3 xil gen tartibga solib turadi: strukturali
genlar oqsillarda aminokislotalarning tartib bilan joylashishini belgilaydi. Har bir gen ma’lum bir
ferment hosil qilish xususiyatiga ega bo’lib, fyermtentni to`xtatish yoki ishlab chiqarishni davom ettirishi
mumkin. Bu ishni
operator
genlar va
regulyator
genlar amalga oshiradi. Operator gen regulyator gen
buyrug’iga asosan ish ko`rib, strukturali genning faoliyatini susaytiradi yoki kuchaytiradi. Agar hujayrada
biror ferment miqdori oshib ketsa shu fermentni to`xtatuvchi ingibitorlar ishlab chiqadi. Ingibitorlar
sitoplazma orqali operator genga ta’sir etadi. U o’z navbatida strukturali genning ferment ishlab chiqishi
faoliyatini to’xtatadi. Bu esa genlarning
diffyerentsial faolligi
deyiladi.
|
| |
