|
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat institutiBog'liq biologiya majmua
1.
Ch. Darvingacha bo‘lgan davrdagi evolyutsion tushunchalar.
Evolyusion talimot - tirik mavjudodning yerda xayot paydo bo‘lgan paytdan boshlab to xozirgi
kungacha davom etayotgan tarixiy taraqqiyot qonunlarini o‘rgatuvchi fandir
.
Organik olamning paydo bo‘lishi to‘g‘risidagi tasavvurlar ko‘p jixatdan tirik tabiatni bilish
darajasiga bog‘liq. Tabiat haqidagi tasavvurlar eramizdan bir necha ming yil oldin qadimgi
Misr, Xitoy,
Xindistonda
paydo bo‘lgan.
Evolyusion talimotga ulug‘ ingliz olimi
Ch.Darvin
asos solgan. Biroq, bu g‘oyani Darvingacha
bir qancha tabiatshunos va faylasuf olimlar ham ilgari surgan edilar. Jumladan,
Aristotel
odam va
xayvonning gavda tuzilishini qiyosiy nuqtai nazaridan o‘rganib,odam bilan xayvon yagona o‘xshash
tuzilishga ega, lekin odam hammadan ko‘ra mukamal rivojlangan deb xulosa chiqardi. U hayvonlarni
500 tasiga ta’rif bergan va barcha hayvonlarni 2 ta katta guruhga: “Qonlilar” va “Qonsizlarga bo’lgan. Bu
hozirgi vaqtdagi umurtqalilar va umurtqasizlarga to’g’ri keladi.
Organik olamning tarixiy rivojlanishi haqidagi talimot XIX asr o‘rtalarida yaratilgan bo‘lsada,
biroq evolyusion talimotga doir bazi malumotlar, g‘oyalar juda qadimgi davrlarga borib taqaladi.
Organik olam evolyutsiyasi to‘g‘risidagi birinchi yaxlit ta’limotni fransuz biologi
J.B.Lamark
(1744-1829) yaratdi. U mazkur nazariyani
“Zoologiya falsafasi”
(1809) asarida atroflicha asoslab berdi
va evolyutsiyaning harakatlantiruvchi kuchlarini tahlil qilib chiqadi va – hayot eng sodda tirik tanalar
shaklida vujudga kelishi mumkin deb ta’kidlaydi. Lamark turlar o‘zgarmas va turg‘unligi to‘g‘risidagi
metafizik nazariyani rad etdi. U sistematika bilan shug‘ullanar ekan u turlar o‘rtasida qo‘zg‘almas oraliq
formalar mavjud degan xulosaga keldi.
|
| |
