|
Darvinning yirik asarlari va ularning qisqacha mazmuniBog'liq biologiya majmua
Darvinning yirik asarlari va ularning qisqacha mazmuni.
Darvin Angliyaga qaytgach, xonaki
va tabiiy sharoitdagi
hayvon, o'simliklarning
o'zgaruvchanligiga doir ma’lumotlarni ko'plab yig'a boshladi va 1837-yilning iyo’l oyida yon daftariga
evolyutsiya bo'yicha dastlabki mulohazalarni yozdi. Shu vaqtdan boshlab, 20 yildan ortiqroq vaqt
mobaynida u evolyutsiya g'oyasini rivojlantirishga qaratilgan ma’lumotlar, dalillarni to‘play boshladi va
ularni puxta o‘rgandi.
Evolyutsion nazariyaning birinchi xomaki nusxasi 1839-yili tayyor bo’ldi. Turlar kelib chiqishi
nazariyasining asosiy qoidalari esa 1842-yili yozilgan qisqacha ochyerkida o‘z ifodasini topdi. 1844-
yilga kelib, turlarning paydo bo’lishi to‘g‘risidagi ochyerk oxiriga yetkazildi. Bu davrda sun’iy va tabiiy
tanlanishning ijodiy roli Darvin e’tiborini tobora ko‘proq o‘ziga jalb etdi.
Darvin turlarning o‘zgarishi haqidagi nazariya juda muhim ilmiy kashfiyot bo’lib, fanda katta
qadam ekanligini yaxshi tushungan holda uni har tomonlama asoslashga harakat qilganligi uchun ham
matbuotda e’lon qihshga shoshilmadi. 17 yil davomida yangi nazariyaning qisqacha mazmunidan faqat
Darvinga juda yaqin olimlar —
Lyayel
va
Gukyerlar
xabardor edilar, xolos.
1856-yili Lyayel Darvinga organik olamning tarixiy rivojlanishi haqidagi qarashlarini kengroq
bayon etishni maslahat qildi. Shundan keyin u nashr etilgan
«Turlarning kelib chiqishi»
asariga
qaraganda 4 marta katta hajmli asar yozishga kirishdi. Lekin asarning yarmini yozib bo’lgach,
olimning ilgari o’ylagan fikrlari tamomila o'zgardi. Gap shundaki, Malayya arxipelagida ish olib
borayotgan taniqli tadqiqotchi, zoolog
Alfred Uolles
1858-yil 18-iyunda Darvinga xat va kichik maqola
yubordi. Darvin Uolles yuborgan maqolaning mazmuni bilan tanishgach, u bilan
0
‘zining g‘oyasi va
fikrlarida hayron qolarlik darajada o'xshashlik borligiga ajablandi. Shunga qaramasdan, u Uollesning
maqolasini jurnalda e’lon qilmoqchi va uni evolyutsion ta’limotning birinchi muallifi deb e’tirof
etmoqchi bo’ldi. Lekin Darvin evolyutsion ta’limot ustida 20 yildan buyon tinmay ishlayotganligidan va
juda ko‘p faktik matyeriallarga ega ekanligidan xabardor bo’lgan
|
| |
