• Harakatlantiruvchi tanlanish .
  • O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat instituti




    Download 7,63 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet35/251
    Sana07.06.2024
    Hajmi7,63 Mb.
    #261339
    1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   251
    Bog'liq
    biologiya majmua

    korrelyativ o'zgaruvchanlik
    ham ma’lum rol o'ynaydi. Korrelyativ 
    o'zgamvchanlik organizm uchun foydali belgilar bilan bir qatorda foyda bermaydigan belgi-
    xossalariing ham rivojianishiga olib keladi. Buni odamda bezgak kasaliga chidamlilik belgisi bilan 
    o'limga olib keluvchi kasallik — yoysimon anemiya belgisining korrelyativ holda rivojlanishida 
    ko'rish mumkin. Aniqlanishicha, Afrika va Osiyodagi tropik mamlakatlarda yashaydigan odamlar 
    populyatsiyasida gomozigota holatda o'limga olib keluvchi yoysimon anemiya kasalligi ko'p uchraydi. 
    Lekin bu kasallikni qo'zg'atuvchi gen geterozigota holatda bo'lganda, odam bezgakka chidamli bo'ladi. 
    Shunga ko'ra, mazkur kasallikni qo'zg'atuvchi gen tabiiy tanlanish tufayli o'sha yerda yashovchi 
    odamlar genotipidan tamomila yo'qolib ketmagan va tabiiy
     
    tanlanish orqali nasldan-naslga berilgan. 
    Shunga ko‘ra, hozirgi vaqtda tabiiy tanlanishning 4 turi: 1) harakatlantiruvchi; 2) 
    stabillashtiruvchi; 3) dizruptiv; 4)destabillashtimvchi turlari farqlanadi. 
    Harakatlantiruvchi 
    tanlanish

    Tabiiy 
    tanlanishning 
    bu 
    turi 
    populatsiyadagi 
    irsiy 
    o‘zgaruvchanlik chegarasini kengaytiradi, belgi-xossalarning o‘rtacha mohiyatining siljishiga imkon 
    yaratadi. Harakatlantiruvchi tanlanish o'zgargan sharoitda moslanish ahamiyatini yo‘qotgan eski 
    reaksiya 
    normasi 
    o‘rniga 
    yangi reaksiya normasini vujudga keltiradi hamda uni 
    mustahkamlaydi. Buning oqibatida kelgusi bo‘ginlarda oldingi bo‘ginlarning normadagi fenctipidan 
    keskin'farq qilgan fenotipga ega organizmlar saqlana boradi. Binobarin, optimum moslanish o'rtacha 
    darajadagi fenotip formalarning emas, balki keskin o‘zgargan chetki formalarning tanlanishi 
    orqali ro'yobga chiqadi. Tanlanishning bu formasi belgixossalar eski individlar o ‘rniga muhit 
    sharoitiga moslashgan yangi individlar vujudga keltirishi bilan xarakterlanadi. Harakatlantiruvchi 
    tanlanish 
    natijasida 
    belgi-xossalar 
    kuchayish 
    yoki 
    susayish 
    tomonga 
    qarab 
    o‘zgaradi. 
    Tabiiy tanlanishning bevosita yoki bilvosita ta’siriga doir Darvin keltirgan m a’lumotlarning hammasi 


    tanlanishning harakatlantiruvchi turiga mansub. Chunonchi organizmlarda biror organning funksional 
    jihatdan kerak boimasligi, tabiiy tanlanish natijasida uning reduksiyalanishiga sabab boladi.
    Ba’zi bir qushlar, hasharotlar qanotining, tuyoqlilarda yon barmoqlarning, g‘orlarda yashovchi 
    hayvonlarda ko‘zning, parazit o‘simliklarda ildiz va bargning yo‘qligi harakatlantiruvchi tanlanish 
    ta’siri natijasidir. Binobarin, muhit sharoitining asta-sekin o‘zgarishi tufayli tabiiy tanlanishning bu 
    turi fenotip va genotip jihatdan yangi formalar hosil qiladi. U yangi turlarning paydo bo’lishi va 
    organik olamdagi evolyutsiya jarayonining asosiy sababchisi hisoblanadi. 

    Download 7,63 Mb.
    1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   251




    Download 7,63 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat instituti

    Download 7,63 Mb.
    Pdf ko'rish