Ba’zi organizmlarning hayoti va soni ular tanasida hayot kechiruvchi ekto va endoparazitlar
bilan aloqador, fitofaglar o'simliklar bilan oziqlanganligi uchun ularning hayoti o'simliklarga,
o'simliklar esa ularni nobud qiluvchi hayvonlarga bog'liq. Avtotrof o'simliklar uchun tuproq, suv, havo
fotosintez jarayonida zarur bo'lgan moddalaming asosiy manbai hisoblanadi. O'simliklar, o'z
navbatida, tabiatni ana shu moddalar bilan boyitish manbaidir. Har qanday mavjudot o'zida harorat,
namlik, havo va tuproqning tabiiy va kimyoviy xossalarining ta’sirini namoyon etadi, aniqroq
aytganda, har bir organizm hayot uchun kurashadi.
Xilma-xil organizmlar o‘z hayot faoliyatida bir-biri bilan bog'liq, ya’ni har bir mavjudotning
o'zidan keyin nasl qoldirish imkoniyati faqat anorganik sharoitga emas, balki ko'proq boshqa
organizmlaming hayot faoliyatiga
ham bog'liq.
Ko'pchilik mayda sutemizuvchilar va qushlar (sichqonsimon kemiruvchilar, oq kaklik)ning
nobud bo'lishi faqat oziq zaxirasiga bog'liq emas, balki ulami ko'plab qiruvchi yirtqichlar (ukki,
qarchig'ay, tulki va boshqalar)ga bog'liqdir. Vaqt-vaqti bilan sichqonsimon kemiruvchilar yoki
hasharotlarning ayrim turlariga mansub organizmlar epizotiya bilan kasallanib ham ko'plab qirilib
ketadi.
Organizmlaming o'zaro bir-biriga bog'liqligi hamma vaqt ko'zga tashlanavyermaydi. Ko'pincha
bu bog'lanishlarning bir tomoni, ya’ni organik mavjudotlarning anorganik sharoitga bog'liqligi
namoyon bo'ladi, xolos. Lekin shu bilan birga organizmlarning boshqa muhim tomonlari ham bir-
biriga bog'liq. Masalan, qoqio't o'simligining atrofi boshqa o'simliklar bilan band bo'lganligi sababli
uchma urug'I boshqa (bo'sh) yyerlarga tarqaladi. Qush, reptiliya, baliqlar tuxumining sariqligi,
shuningdek, o'simliklar urug'idagi endospyerm murtak uchun oziq vazifasini bajaradi.
Odatda, hayvonlar bilan o'simliklaming geografik tarqaish sabablarini iqlim sharoitiga
bog'laydilar. Ba’zi hollarda haqiqatan ham shunday bo'ladi. Biroq ko'pincha turning o'rnini mazkur
sharoitda hayot talablarini ma’lum muvaffaqiyat bilan qondira oladigan boshqa tur egallaydi. Masalan,
o'tgan asrda Janubiy Amyerikaning La-Plato tekisliklari Yevropadan keltirilgan qushqo'nmas o'simligi
bilan qoplandi. Oqibatda shu o'simlikning mahalliy turlari yashash uchun kurash tufayli siqib
chiqarildi. Qayerda to'qnash kelishidan qat’i nazar, sariq suvarak yashash uchun kurashda doim qora
suvarakni siqib chiqaradi. Avstraliyaga Yevropadan olib kelingan oddiy ari yashash uchun kurashda
mahalliy arini tezda siqib chiqargani aniqlangan. Demak, har bir oryerda ko‘zga yaqqol tashlanadi. Bu
bog‘lanish oshkora yoki yashirin bo'ladi. Organik mavjudotlar g'animlarga hujum qilishda, umuman,
oziq topishda, dushmandan va noqulay sharoitdan himoyalanishda, yashash joyi, ko'payish, naslini
yetishtirish uchun zarur sharoitni egallashda o'zaro raqobatda bo'ladilar. Binobarin, organizmlarning
o'zaro bog'liqligi tirik tabiatdagi munosabatlar ichida eng zaruri hisoblanadi. Har bir turning
haraktyerli belgilari, areali, tur soni, oziqlanishi, ko'payishi va eng asosiysi bir-biriga moslashishi
organizmlar o'rtasidagi munosabatga bog'liq. Shunga ko'ra, organizmlar o'rtasida doim yashash uchun
kurash boradi.
Yashash uchun kurash, ayniqsa, ehtiyoji o'xshash bo'lgan organizmlarda ko'zga yaqqol
tashlanadi. Masalan, Janubiy Afrikada jirafalar baland akatsiya va boshqa daraxtlarning barglarini uzib
olib yeyishga intiladi. Ba’zan bir xil hayot sharoitiga bog'liq bo'lgan ikki xil mavjudot o'rtasida ham
yashash uchun kurash boradi. Kemiruvchilar va tuyoqlilar yoki hasharotlar va tuyoqlilar o'zaro yagona
oziqlanish maydoniga ko'ra birbiriga bog'liq. Buning oqibatida bir guruh tomonidan muntazam
ravishda o'simliklarning ko'plab iste’mol qilinishi o'z raqibining och qolishiga, bora-bora nobud
bo'lishiga olib keladi.
Ko'p hollarda esa yashash uchun kurash uncha yaqqol ko'zga tashlanmaydi. Chunonchi, har yili
minglab urug' hosil qiladigan va ulardan faqat bittasi pishib yetiladigan o'simlik haqida, u tuproqni
qoplovchi o'ziga o'xshash va boshqa o'simliklarga qarshi kurashayotir, deb aytish qiyin.
Yashash uchun kurashning
