|
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat instituti
Pdf ko'rish
|
| bet | 204/251 | | Sana | 07.06.2024 | | Hajmi | 7,63 Mb. | | #261339 |
Bog'liq biologiya majmua2p+1
bo’lgan organizm
trisomin
,
2p-1
bo’lsa,
monosomin
,
2p+2
bo’lsa,
tetrosomin
,
2p-2
bo’lgani
nullisomin
organizm deyiladi. Organizmlarda xromosomalar
gaploid sondagiga nisbatan ortishi yoki kamayishi
getyeroploidiya
deyiladi. Bunday xol
bangidevona
o’simligida aniqlangan. Bu o’simlikda
12
juft xromosoma bo’lib,
12
turi mavjud. Bu
genlari bor o’simliklar chatishtirilsa mevasining shakliga va rangiga turlicha ta’sir etadi. Bu hodisa
odamda ham aniqlangan. Odam jinsiy hujayrasida xromosomalar 46 ta O’rniga 47 ta bo’lib qolsa,
tug’ilgan bolada Daun kasalligi bo’ladi, ya’ni aqliy jihatdan zaif bo’ladi. Tanasida keskin nomutano-
siblik yuzaga keladi. Bunga qushimcha bitta X xromosoma sabab bo’ladi.
Xromosomalarning son jihatdan ortiqcha yoki kam bo‘lishi fenotipda bir qancha o‘zgarishlarni
keltirib chiqaradi. U ayniqsa odamlarda va hayvonlarda kamomat-likka sababchi bo‘ladi.
Odamlarda 13,18 xromosomalarini bittaga ortib ketishi oqibatida
Patau, Edvards
sindromi
kuzatiladi. Bunday xromosoma to‘pllarniga ega bolalar tana tuzilishi, organlar sistemasida juda
ko‘p g‘ayri tabiiy o‘zgarishlar sodir bo‘lgani uchun ular o‘lik holda tug‘iladi yoki tug‘ilsalar ham
tezda o’ladilar.
Agar o‘simlik changida bitta ortiqcha xromosoma bo‘lsa, u changchini hosil etmaydi, urug‘chi
hujayrasida bitta ortiqcha xromosoma bo‘lgan taqdirda u hayot-chan bo‘ladi.
Odatda, hujayrada yadrodagi asosiy xromosomalar (A tipidagi) dan tashqari qo‘shimcha (B
tipidagi) xromosomalar ham uchraydi. B tipidagi qo‘shimcha xromo-somalar ikki urug‘pallali
o‘simliklarning 510 turida, bir urug‘pallali o‘sim-liklarning 1007 turida, hasharotlarning 40%
turida topilgan. B tipdagi xromosoma-lar to‘liq getyeroxromatindan tashkil topgan bo‘lib organizm
rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. B xromosomaning qanday vazifa bajarishi hali aniqlanmagan.
|
| |
