|
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat instituti
Pdf ko'rish
|
| bet | 202/251 | | Sana | 07.06.2024 | | Hajmi | 7,63 Mb. | | #261339 |
Bog'liq biologiya majmua48-rasm.
G‘o‘zaning tetraploid (L) va
diploid (B) turlari:
G.hirsutum L. va
G.hyerbaceum L. 1 — gulif 2 —
gultojibargi, 3 —gulqo’rg ‘oni, 4 —
bargi, 5 — ochilmagan ko’sagi, 6 —
ochilgan ko’sak.
O‘simliklarda sun’iy ravishda poliploid formallarni hosil etishda kolxitsin alkoloididan
tashqari vinblastin, achitqi zamburug’larida
kamforadan
foydalaniladi.
Somatik hujayradagi diploid
(2p)
xromosomalar yig’indisi 2 xissa ortishi natijasida
tetroploid
(4p)
xromosomalar hosil bo’ladi. Somatik hujayralardan diploid to’qima va
organizmlar vujudga kelishi
mitotik poliploidiya
deyiladi. Xromosomalar yig’indisi
kamaygan gametalarning qo’shilishidan tetroploid zigota
2p+2p =4p
hosil bo’lishi metotik
poliploidiyaga misol bo’ladi (48-rasm).
Diploid xromosoma yig’indisiga ega bo’lgan tuxum hujayra normal spyerma bilan
qo’shilsa,
(2p+1p=3p)
triploid organizm hosil bo’ladi. Yaqin qarindosh turlarda asosiy
xromosomalar sonining ortib borishi
poliploid qator
deyiladi. Bunday hol o’simliklarda
aniqlangan.
Kartoshkada
: 22, 24, 36, 48, 60, 72, 84, 96, 108, 144.
Otquloqda
: 20, 46, 60, 80,
100, 120, 200.
Poliplodiya tiplari va klassifikatsiyasi
Poliploidiya ikki xil bo’ladi:
avtopoliploidiya
va
allopoliploidiya
.
Avtopoliploidiya
bir turga
mansub organizm xromosomalarni karra ortishi tufayli sodir bo‘ladi. Avtopoliploidlar muvozanatli
(4n, 6n, 8n…va hokazo) va muvozanatsiz (3n, 5n, 7n va hokazo) ga ajraladi.
Muvozanatli
avtopoliploidlar xromosomasi diploid bo‘lgan organizmlarga qaraganda yirik poyali, bargli, gulli,
urug‘li bo‘ladi. Poliploid hujayralarda diploidli hujayralarga nisbatan yadrolari yirikroq bo‘ladi.
Ko‘pgina o‘simliklarda poliploid qatorlar bo‘lib ularda xromosoma soni 2
n
, ...10
n
gacha boradi.
Gulli o‘simliklarda ko‘p avlodlar poliploid qatorlardan iborat.
Allopoliploidlar odatda turlararo duragay oranizmlardagi xromosoma to‘pllarnini karra
ortishi tufayli hosil bo‘ladilar. Bunday formallarni tabiatda paydo bo‘lishi mumkinligi tajriba yo‘li
bilan isbotlangan. Masalan, XX asming 20-yillarida
|
| |
