|
o‘sish
bosqichi boshlanadi.
Ular yana yo‘li bilan bo‘linib birinchi tartibli spermatositlarga aylanadilar.
YetilishBog'liq biologiya majmuao‘sish
bosqichi boshlanadi.
Ular yana yo‘li bilan bo‘linib birinchi tartibli spermatositlarga aylanadilar.
Yetilish
bosqichida
birlamchi spermatosit hujayralari meyoz bo‘linishga o’tadilar. Reduksion bo‘linishdan so‘ng ikkita
ikkinchi tartibli spermatositlar hosil bo‘ladi. Ekvatsion bo‘linish natijasida 4 spermatidalar rivojlanadi
(14-rasm).
Shakllanish
bosqichida spermatidalarning spermatozoidga aylanishi kuzatiladi. Bu jarayonga
yadro va sitoplazmaning barcha elementlari qatnashadi. Yetilgan spermatozoid
boshcha
,
bo‘yin
va
dum
qismlaridan tashkil topadi. (15-rasm) Spermatozoidning bosh qismida Goldji apparatidan hosil
bo’lgan
akrosoma
joylashadi. U fermentlaiga boy bo‘lib, urug‘lanish paytida tuxum hujayra qobigini
yeritadi. Akrosomadan keyin bosh qismda
yadro
joylashgan. Spermatozoidning bo’yin qismida
sentriola
,
mitoxondriyalar
bo‘ladi. Dum qismi spermatozoidning harakatlanishini ta’minlaydi.
Oogenez
.
Urg‘ochi organizmlarning jinsiy hujayralarini rivojlanishi
oogenez
deyiladi. Oogenez
jarayonining spermatogenezdan farqi shundan iboratki, birinchidan, birlamchi
oosit (oosit I)
ning
o’sish bosqichi ko‘proq davom etadi. Ikkinchidan oositda oziq moddalarning yig‘ilishi ro‘y beradi.
Ootsit I meyozning Reduksion bo‘linishidan so’ng ikkita hujayra - biri yirik
oosit II,
ikkinchisi mayda
oosit II hosil etadi. U
birinchi tartibli
yo‘naltiruvchi tana
deb ataladi. Ekvatsion bo‘linishdan
so‘ng oosit II dan bitta yirik
ootida
va bitta mayda ootida, birinchi tartibli yo‘naltiruvchi
tanadan esa ikkita mayda ootida hosil bo‘ladi. Shunday qilib meyozning reduksion va ekvatsion
bo‘linishidan so‘ng to‘rtta ootidalar hosil bo‘ladi.
Ulardan uchtasi mayda, bittasi yirik ootida bo‘ladi. Faqat yirigi -
tuxum
hujayra keyingi
rivojlanish va urug’lanishga layoqatlidir. Qolgan uchta mayda ootidalar yo‘naltiruvchi tana bo’lib,
keyinchalik yemiriladi.
Tuxum hujayra yirik, sitoplazmaga boy, qobiq bilan o’ralgan, uni tashqarisida ko‘plab
follikul hujayralar joylashgan bo’ladi (15-rasm).
Sut emizuvchi hayvonlarning tuxum hujayrasi bevosita urug’lanishdan oldin yoki urug’lanish davrida
yetiladi. Tuxum hujayra vaqt-bevaqt yetilib turadi. Ayollarda odatda bir oyda bitta tuxum hujayra
yetiladi. Umurtqali hayvonlarning ko‘pchiligida tuxum
hujayra yilning ma’lum mavaumida
ko‘pincha bahor oylarida yetiladi. Odam tuxum hujayrasining vazni 10
-5
g ga teng bo’lib,
kam harakatchan. Spermatozoid esa maydaroq 10
-9
g ga teng, harakatchan bo’ladi.
|
| |
