|
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat institutiBog'liq biologiya majmua
Meyoz bo‘linishning biologik ahamiyati.
Meyoz bo‘linish natijasida xromosomalar
sonining kamayishi kuzatiladi. Agar meyoz bo‘linish davomida xromosomalar soni kamaymaganda
edi, har bir yangi avlodda urug‘lanish tufayli xromosomalar soni tinmasdan ikki hissadan ortib
boraverardi.
Meyoz bo’linish va gametalar hosil bo’lishi davomida rivojlangan gametalarda ota-ona
xromosomalari aralashgan holda bo’ladi. Xromosomalarning turli xil kombinatsiyalari hosil bo’ladi.
Bundan tashqari gomologik xromosomalarning kon’yu-gatsiyasi, ya’ni o‘xshash qismlari bilan
ayirboshlanishi (krossingover) tufayli ham xromosomalarda irsiy axborotning yangi to‘pllarni
paydo bo’ladi. Ota-ona xromosomalarini kombinatsiyalashuvi va ular orasidagi krossingover
natijasida yangi tarkibli xromoso-mallarni hosil bo‘lishi organizmlarda irsiy o’zgaruvchanlikni
keltirib chiqa-radi. Irsiy o‘zgaruvchanlik organizmlar evolyutsiyasiga olib keluvchi asosiy omillardan
biri sanaladi. Ayrim holatlarda meyoz jarayonida xromosomalarning gametalarga tarqalishi teng
bo‘lmasligi, 1-2 xromosoma normadan ortiqcha, ikkinchisiga esa 1-2 xromo-soma kam tarqalishi
mumkin. Ular monosomik va nullisomiklardir. Bunday holat organizm rivojlanishining buzilishiga,
xususan, odamlarda turli kasalliklarning kelib chiqishiga olib keladi
.
Jinsiy hujayralar – gametalar.
Qo‘shilish bilan yangi avlod hosil qiluvchi jinsiy hujayra
(spyermatazoid va tuxum hujayrasi) ga gametalar deyiladi. Ma’lumki, organizm tanasidagi
gametalardan boshqa barcha hujayralar somatik hujayralarni tashkil etadi.
Gametogenez.
Gametogenez yuqori darajada differensirlashgan va qo‘shilib yangi organizm hosil
qila oladigan jinsiy hujayralarning hosil bo‘lish jarayoni
gametogenez
deyiladi. Gametogenez
birlamchi jinsiy hujayraning paydo bo‘lishi va uning jinsiy azoda o‘rnashishi va shu yerda ularning
mitoz yo‘li bilan ko‘payishi, so‘ng meyoz usulida xromosomalar sonini kamayishi, etilib shakllanib
spermatozoid hamda tuxum hujayralarini hosil bo‘lishi kabi o‘ta murakkab jarayonlarni bosib o‘tadi.
Erkak jinsiy hujayrallarni hosil bo‘linshi —
|
| |
