|
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat institutiBog'liq biologiya majmua Yetilish
bosqichi generativ organlar shakllanib bo‘lishi va yangi murtak hosil bo‘lishi bilan
harakterlanadi.
Jinsiy ko‘payish
bosqichi murtak hosil bo‘lishidan boshlanib, meva urug‘larning to‘liq pishib
etilishigacha davom etadi. Meva berishdan butunlay to‘xtagan o‘simlik nobud bo‘lguncha qarish
bosqichi davom etadi.
Bir yillik o‘simliklar ontogenezining barcha bosqichlarini bir yil davomida yoki bir vegetatsiya
mavsumida o‘tib bo‘ladi. Ko‘p yillik o‘simliklarda murtaklik va bosqichlar hayot siklida bir marta
bo‘ladi, jinsiy yetuklik va ko‘payish bosqichlari esa ko‘p takrorlanadi. Tashqi muhit omillari
o‘simliklardagi o‘sish va rivojlanish jarayonlarining borishiga kuchli ta’sir ko‘rsatadi. Past yoki yuqori
temperatura, turlicha yorug‘lik, mineral yoki havodan oziqlanish ta’sirida o‘simliklarning o‘sishi va
rivojlanishi anchagina o‘zgarishi mumkin.
Ba’zi o‘simliklar o‘z hayot siklini normal o‘tishi uchun rivojlanishning dastlabki bosqichlarida
past temperaturani talab qilishi aniqlangan. Masalan, kuzgi bug‘doy urug‘i ishlov berilmay bahorda
sepilsa,
yaxshi
unib
chiqadi,
normal
tuplaydi,
ammo
poya
chiqarmaydi
va
hosil
bermaydi.
Chunki
bahorda sepilganda unib chiqayotgan urug‘larga muayyan vaqt
past temperatura ta’sir etmaydi. Kuzgi bug‘doy urug‘i kuzda yoki qishda bir oz ungandan keyin, past
temperatura ta’sir ettirib o‘sishdan to‘xtatilsa, bahorda unib chiqadi va bahorgi bug‘doy singari bir
mavsumda boshoq tortishi aniqlangan. Nemis olimi
G.Gassner
(1918) hatto lavlagi,
karam, sabzi singari tipik ikki yillik o‘simliklar ham past temperatura ta’sirida o‘z rivojlanish
jarayonini bir yilda tugallashi va etilgan urug‘ berishi mumkinligini isbotladi. Boshqa nemis olimi
G.Klebs
(1918) tashqi muhitning muayyan omillari (temperatura va yorug‘lik rejimi) ta’sirida
ko‘pgina o‘simliklarning rivojlanish siklini sun’iy yo‘l bilan tezlashtirish va to‘xtatib turish
mumkinligini tajriba yo‘li bilan aniqladi.
O‘simliklarning urug‘iga yoki yosh maysalariga uzoq vaqt past temperatura ta’sir ettirib, ularning
rivojlanishini tezlashtirish natijasida, kuzgi va ikki yillik o‘simliklar o‘z rivojlanish siklini bahorilar
singari bir yilda tugallash jarayoni
|
| |
