|
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti
Pdf ko'rish
|
| bet | 114/652 | | Sana | 11.07.2024 | | Hajmi | 8,58 Mb. | | #267370 |
Bog'liq IQTISODIYOT NAZARIYASItuklik darajasiga qarab
rivojlanmagan bozor, erkin (klassik)
bozor, hozirgi zamon rivojlangan bozorlarga bo’linadi.
Rivojlanmagan,
shakllanayotgan bozor tasodifiy tavsifga ega bo’lib, unda tovarni tovarga
ayirboshlash (barter) usuli ko’proq qo’llaniladi.
Bozorning bu turi tarixan hali
haqiqiy pul mavjud bo’lmagan davrga to’g’ri keladi. Lekin hozirgi davrda ham ayrim
mamlakatlarda pul inqirozga uchrab, ijtimoiy ishonchni yo’qotgan, bozor
iqtisodiyotiga o’tish sharoitida ham bozorning bunday turi amal qilishi mumkin.
Erkin (klassik) bozor – tovar va xizmatlarning har bir turi bo’yicha juda
ko’p ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar, sotuvchilar va xaridorlar mavjud
bo’lib, ular o’rtasida erkin raqobat amal qiluvchi, narxlar talab va taklif
o’rtasidagi nisbatga qarab erkin shakllanuvchi bozordir.
Erkin bozorda
raqobatning turli usullari qo’llanilib, aholi va ishlab chiqaruvchilar keskin
tabaqalanishi ro’y beradi.
Hozirgi zamon rivojlangan bozori ijtimoiy-iqtisodiy samaradorlikni
ta’minlash va aholini ijtimoiy himoyalash maqsadida bozor aloqalarining davlat
tomonidan tartibga solib turilishiga asoslanadi.
Demak, davlat ham bozor
ishtirokchisi bo’lib, u bozor aloqalarini tartiblashtiradi va boshqaradi. Hozirgi zamon
rivojlangan bozorida
turli xil birjalar va boshqa oldi-sotdi jarayoniga xizmat qiluvchi
sohalar taraqqiy etgan bo’ladi. Raqobatning asoratli kurashlari, aholining
tabaqalashuvi yumshatilib, ularning daromadlari o’rtasidagi tafovutlar me’yor
darajasida ushlab turiladi.
Bozor
hududiy jihatdan
ham turlicha bo’lishi mumkin. Bular mahalliy bozorlar
(Toshkent bozori, Samarqand bozori, Urgut bozori, London bozori, Nyu-York bozori,
Pekin bozori va boshqalar); milliy bozorlar (O’zbekiston bozori, Rossiya bozori, Ukraina
bozori, Angliya bozori, Amerika bozori, Xitoy bozori va boshqalar); hududiy bozorlar
(Markaziy Osiyo yoki Osiyo bozori, G’arbiy yevropa bozori) va nihoyat jahon bozori.
|
| |
