• Narxlarni erkinlashtirish – iqtisodiy islohotlarning eng asosiy
  • O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti




    Download 8,58 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet201/652
    Sana11.07.2024
    Hajmi8,58 Mb.
    #267370
    1   ...   197   198   199   200   201   202   203   204   ...   652
    Bog'liq
    IQTISODIYOT NAZARIYASI

    «narx 
    bo’yicha yetakchilik»
    xatti-harakati keng qo’llaniladi. Bu xatti-harakat narx 
    vositasida raqobatlashuvni inkor etib, mazkur tarmoqqa kiruvchi barcha oligopolist-
    firmalarning narxni shakllantirish va uni o’zgartirishda yetakchi oligopolist-firmaga 
    ergashishlarini taqozo etadi. Odatda tarmoqdagi eng yirik firma yetakchi sifatida 
    maydonga tushadi. Narx bo’yicha yetakchi firma boshqalarga qaraganda iqtisodiy 
    jihatdan ancha ustun bo’lsada, u o’zining xatti-harakatini faqat narx jihatdan tazyiq 
    o’tkazish asosida amalga oshira olmaydi. Narxni shakllantirishda yetakchi-firma 
    boshqa ergashuvchi-firmalarning ham manfaatlarini e’tiborga olmog’i lozim. Bu 
    manfaatlar ularning xarajatlarini qoplash, me’yordagi foydani ta’minlash, 
    mahsulotlarini sotishga sharoit yaratish kabi holatlar orqali namoyon bo’ladi. Agar 
    talab yoki ishlab chiqarish xarajatlarining o’zgarishi natijasida bozor narxi 
    oligopolistik kelishuv doirasidagi firmalarning manfaatlariga muvofiq kelmay qolsa, 
    yetakchi firma darhol narxlarni o’zgartirishi lozim bo’ladi. 
     
    4. Narx siyosati va uning O’zbekistonda amalga oshirilish xususiyatlari 
     
    Ma’muriy-buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyotdan bozor iqtisodiyotiga 
    o’tayotgan barcha mamlakatlarda davlatning narx sohasidagi siyosati ko’p jihatdan 
    narxlarni erkinlashtirish, milliy bozor narxlarini jahon bozori narxlariga 
    yaqinlashtirishga qaratiladi. 
    Narxlarni 
    erkinlashtirish 
    – 
    iqtisodiy 
    islohotlarning 
    eng 
    asosiy 
    yo’nalishlaridan biri bo’lib, islohotlarning ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlari ko’p 
    jihatdan shu muammoning hal etilishiga bog’liq bo’ladi. 
    Narxlarni erkinlashtirish xomashyo bilan mahsulot ayrim turlarining narxlari, 
    narx bilan aholi va korxonalar daromadlari o’rtasida mutanosiblikka erishishga qanday 
    yondashilishi bilan farqlanadi. Shu yondashuvlarga asoslanib, narxlar quyidagi yo’llar 
    bilan erkinlashtiriladi: 
    a) narxlarni birdaniga, yoki «esankiratadigan» tarzda qo’yib yuborish;
    b) narxlarning o’sishini
     
    sun’iy ravishda to’xtatib qo’yish;


    195 
    d) narxni davlat tomonidan boshqarish va nazorat qilishni ma’lum darajada 
    saqlab qolish. 
    Bozor munosabatlariga o’tayotgan har bir mamlakat, shu yo’llardan birini 
    tanlashda ulardan har birining mavjud real shart-sharoitlarga qanchalik mos kelishi, 
    aholi asosiy qismining moddiy ahvoliga qanday darajada ta’sir ko’rsatishi, isloh 
    qilishning tanlab olingan yo’liga qanchalik darajada javob berishi va kutiladigan 
    salbiy oqibatlarini hisobga olishi muhim ahamiyatga ega bo’ladi. 
    Sobiq ittifoq mamlakatlari negizida vujudga kelgan bir qancha mustaqil davlatlar 
    narxlarni erkinlashtirishning «esankiratuvchi» yo’lini tanlab oldi. Barcha turdagi 
    xomashyo resurslari, iste’mol mollari hamda xizmatlar narxlari bir yo’la erkin qo’yib 
    yuborilishi natijasida narxlar keskin oshdi. Bu aholi keng qatlamining birdaniga 
    qashshoqlashuviga, ijtimoiy ahvolining keskinlashuviga olib keldi. Ishlab 
    chiqarishning pasayishiga, milliy sanoat va qishloq xo’jaligining izdan chiqishiga 
    sabab bo’ldi. 
    O’zbekistonda iqtisodiyotni isloh qilishning o’ziga xos tamoyillari, mamlakatdagi 
    vaziyat va aholining turmush darajasi hisobga olinib, narxlarni asta-sekinlik bilan va 
    bosqichma-bosqich erkinlashtirish yo’li tanlab olindi. Shu yo’l bilan 

    Download 8,58 Mb.
    1   ...   197   198   199   200   201   202   203   204   ...   652




    Download 8,58 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

    Download 8,58 Mb.
    Pdf ko'rish