337
Amaliy hayotda iqtisodiy o’sishni susaytirib turuvchi omillar ham mavjud
bo’ladiki, ular mehnat muhofazasi, atrof muhitning ifloslanishi kabi holatlar natijasida
kelib chiqadi. Keyingi yillarda respublikamizda davlat tomonidan atrof-muhit
ifloslanishining
oldini olish, xodimlar mehnat sharoitini yaxshilash va sog’lig’ini
muhofaza qilishni tartibga solishda muhim tadbirlar amalga oshirildi. Bu o’z navbatida
iqtisodiy o’sish sur’atiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Chunki bunday tadbirlarni amalga
oshirish tegishli xarajatlarni taqozo qiladi. Shu orqali mehnat unumdorligini oshirish
uchun zarur bo’lgan mablag’lar boshqa tomonga jalb qilinadi.
Hozirda
O’zbekistonda iqtisodiy o’sish omillaridan imkon qadar samarali
foydalanishga e’tibor qaratilgan. Ayniqsa, iqtisodiyotda
ishchi kuchining samarali
bandligini ta’minlash bu boradagi muhim yo’nalishlardan hisoblanadi. Har yili
iqtisodiyotda yangi ish o’rinlari yaratib borilmoqda. Masalan, 2008 yil mobaynida 661
mingga yaqin, jumladan, kichik biznes sohasida – 374 mingta, xizmat ko’rsatish va
servis sohasida – qariyb 220 mingta, kasanachilik hisobidan esa – 97 ming 800 ta
yangi ish o’rni yaratildi
81
. Shuningdek, 2009 yil –
«Qishloq taraqqiyoti va farovonligi
yili» Davlat dasturi doirasida qishloq joylarida 65 mingta yangi ish o’rinlari bilan
ta’minlovchi mehnat sig’imi yuqori bo’lgan ishlab chiqarish korxonalarini
rivojlantirish ko’zda tutilgan. Jumladan:
-
chorvachilik, parrandachilik komplekslari va issiqxona xo’jaligi (35 ming ish
o’rni);
- sut va go’shtni qayta ishlash sohasi (8 ming ish o’rni);
- mebel, poyafzal va tikuv sexlari (9 ming ish o’rni);
- oziq-ovqat va qandolatchilik sexlari (6 ming ish o’rni);
- mahalliy xomashyodan qurilish materiallari sexlari (7 ming ish o’rni).
Shuningdek, kasanachilik va xalq hunarmandchiligini tashkil qilish orqali 70
mingta, har bir qishloq tumanida kamida 50 ta kam ta’minlangan oilalarni qoramol
bilan ta’minlash evaziga 7 mingta yangi ish o’rinlari yaratish belgilangan. Bu ishlarni
amalga oshirish uchun barcha moliyalashtirish manbalaridan 202,0 mlrd. so’m
ajratilishi nazarda tutilgan
82
. Bunday chora-tadbirlar natijasida ishchi kuchi bandligi
darajasini oshirish va tarkibini yanada takomillashtirish
mamlakatimizda iqtisodiy
o’sishning yuqori sur’atlarini ta’minlashga zamin yaratadi.
Umuman olganda, hozirgi global inqiroz sharoitida ishlab chiqarishni
modernizatsiyalashga investitsiyalarni ko’proq jalb etish zarurati quyidagilar orqali
izohlanadi:
1) inqiroz vaqtida jahon bozorida zamonaviy asbob-uskuna va jihozlar
arzonlashadi. Bunday imkoniyatdan foydalanib, ishlab chiqarishning
moddiy-texnika
81
Qaralsin: Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbеkiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va
choralari. – T.: O’zbеkiston, 2009, 25-b.
82
Manba: «Qishloq taraqqiёti va farovonligi yili» Davlat dasturi matеriallari.
338
bazasini yangilash hamda uning asosida raqobatbardosh mahsulotlarni yaratish qisqa
davrda ushbu sarf-xarajatlarni qoplash imkonini beradi;
2) yuqori darajada qo’shilgan qiymatga ega bo’lgan mahsulotlarni eksportga
chiqarishning qo’shimcha imkoniyatlari vujudga keladi;
3) texnik va texnologik asosni yangilashda vaqt jihatidan
yutish imkoni paydo
bo’ladi;
4) investitsiyalar ichki talabni kengaytirib, qurilish sanoatining rivojlanishini
rag’batlantiradi;
5) ishlab chiqarilayotgan mahsulot nomenklaturasi diversifikatsiyalanadi.
Shunga ko’ra, mamlakatimizda ishlab chiqarishni modernizatsiyalash, texnik va
texnologik qayta qurollantirish bo’yicha 2009-2014 yillarga mo’ljallangan
muhim
loyihalarni amalga oshirish yuzasidan choralar dasturi ishlab chiqildi. Unda umumiy
qiymati 42,5 mlrd. doll. hajmida 852 ta loyiha, shu jumladan 2009 yilda umumiy
qiymati 24,4 mlrd. doll. hajmidagi 590 ta loyihani amalga oshirish ko’zda tutilgan.
Ushbu loyihalarni amalga oshirishning asosiy maqsadlari bo’lib quyidagilar
hisoblanadi:
- yuqori qo’shilgan qiymatga ega bo’lgan yuqori texnologik mahsulotlarni ishlab
chiqaruvchi tarmoqlar ulushini oshirish orqali iqtisodiyotning
tarkibiy tuzilishini
takomillashtirish;
- resurslar tejamkorligini ta’minlovchi, samarali iqtisodiyotni shakllantirish;
- iqtisodiyotning ustuvor yetakchi tarmoqlarini jadal rivojlantirish;
- mahalliy xomashyo va materiallarni yanada chuqurroq qayta ishlash hamda
butlovchi mahsulotlarni yaratishga asoslangan mahalliy ishlab chiqarishni
rivojlantirish;
- energiya resurslaridan samarali va oqilona foydalanish;
- mahalliy raqobatbardosh mahsulotlarning tashqi bozorlardagi mavqeini
mustahkamlash
83
.
Bundan
ko’rinadiki,
jahon
moliyaviy-iqtisodiy
inqirozi
sharoitida
mamlakatimizda barqaror va yuqori o’sish sur’atlarini ta’minlashga yo’naltirilgan
omillardan foydalanishga katta ahamiyat qaratilmoqda.
