|
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti
Pdf ko'rish
|
| bet | 351/652 | | Sana | 11.07.2024 | | Hajmi | 8,58 Mb. | | #267370 |
Bog'liq IQTISODIYOT NAZARIYASItarmoqlararo balans
hisoblanadi. Tarmoqlararo balansning dastlabki nazariy asoslari sobiq ittifoq davrida
ishlab chiqilgan edi. Keyinchalik u asli Rossiyalik bo’lgan hamda AQSHga o’tib
ketgan iqtisodchi V.Leontev tomonidan
«xarajatlar – natijalar»
modeli sifatida
takomillashtirilgan holda ishlab chiqildi (17.3-chizma).
V.Leontev iqtisodiy tahlilning «xarajatlar – ishlab chiqarish» usulida eng avvalo
e’tiborni iqtisodiyotdagi miqdoriy aloqalarga qaratadi. Tarmoqlar o’rtasidagi bu
aloqalar texnologik koeffitsientlar (I kvadrantdagi a
11
, a
12
, a
13
va h.k. belgilar) orqali
o’rnatiladi.
Tarmoqlararo balans jadvali to’rtta kvadrantdan iborat. Birinchi kvadrantga
mahsulot ishlab chiqarishga moddiy sarflar ko’rsatkichlari joylashtirilgan. Ikkinchi
kvadrantga shaxsiy iste’mol, jamg’arish, davlat xaridi va eksport sifatida
foydalaniluvchi pirovard mahsulot ko’rsatkichlari joylashtirilgan. Uchinchi
kvadrantdan qo’shilgan qiymat (ish haqi, foyda, soliqlar) va import ko’rsatkichlari
o’rin olgan. To’rtinchi kvadrantda sof milliy mahsulotni qayta taqsimlash
ko’rsatkichlari joylashgan. Tarmoqlararo aloqalar jadvali ustunlari bo’ylab
xarajatlarni, ya’ni har bir tarmoq bo’yicha mahsulot qiymatini tashkil etuvchi
unsurlarni, satrlar bo’yicha esa – milliy iqtisodiyot har bir tarmog’i mahsulotini
taqsimlash tarkibiy tuzilmasini aks ettiradi.
Tarmoqlararo balans modelida bir tarmoqdagi pirovard talab yoki ishlab chiqarish
sharoitidagi o’zgarishlar boshqa barcha o’zaro bog’liq tarmoqlarning miqdoriy
ta’sirini kuzatish orqali o’rganiladi. Bu esa qandaydir tovarga bo’lgan ehtiyojlar yoki
uni ishlab chiqarish texnologiyasidagi har qanday o’zgarishlar muvozanatlashgan
narxlar tarkibini o’zgartirib, texnologik koeffitsientlarning ham o’zgarishiga olib
kelishini anglatadi.
|
| |
