458
vositasi hamda iqtisodiy sikl va bandlikka ta’sir ko’rsatuvchi muhim dastak
hisoblanadi.
Iqtisodiyotni tartibga solishda davlat kapital qo’yilmalari muhim rol o’ynaydi.
Jumladan, bozor kon’yunkturasi yomonlashgan, turg’unlik yoki inqiroz sharoitida
xususiy kapital qo’yilmalar qisqaradi, davlat investitsiyalari esa odatda o’sadi. Shu
orqali davlat ishlab chiqarishda tanazzul va ishsizlikning o’sishiga qarshi turishga
harakat qiladi.
Davlat kapital qiymatlari iqtisodiyot tarkibiy tuzilishidagi o’zgarishlarda ham
sezilarli o’ringa ega bo’ladi, masalan, davlat xususiy kapitalining oqib kelishi yetarli
bo’lmagan mintaqalar, tarmoqlar yoki faoliyat sohalarida yangi ob’ektlar qurish va
eskilarini qayta qurollantirish orqali iqtisodiyot tarkibiy tuzilishiga ta’sir ko’rsatadi.
Bulardan tashqari davlat kapital qo’yilmalari ilmiy-tadqiqot ishlarida, kadrlar
tayyorlashda, tashqi savdo va chetga kapital chiqarishda ham katta rol o’ynaydi.
Shuningdek, iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning bir qator
shakllarini ham ajratib ko’rsatish mumkin:
-
davlat iqtisodiy dasturlarining ishlab chiqilishi;
-
ilmiy tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlanmalari, ixtirolarni davlat
tomonidan rag’batlantirish hamda iqtisodiyotdagi ijobiy tarkibiy siljishlarni
ta’minlash;
-
investitsiya jarayoni va iqtisodiy o’sishni davlat tomonidan tartibga solish;
-
ishchi kuchi bozoriga davlat tomonidan ta’sir ko’rsatish;
-
qishloq xo’jaligini davlat tomonidan tartibga solish va boshqalar.
Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning oliy shakli
