a) iqtisodiyotning ayrim bo’g’inlari – transport, aloqa, atom va elektr energetikasi, kommunal xizmat va boshqa sohalarni bevosita boshqarish. Bunda
davlat mulk sohibi va tadbirkor sifatida o’ziga qarashli korxona va tashkilotlarning
iqtisodiy hayotida faol qatnashadi. Davlat tadbirkorligi ma’lum doirada amal qilib,
ko’pincha texnologiya sharoiti xususiy kapital uchun qulay bo’lmagan korxonalar
doirasi bilan cheklanadi. Davlat tadbirkorligi bir tomondan, ma’lum sharoitlarda
iqtisodiy o’sish uchun zarur bo’lsa, ikkinchi tomondan vaqt o’tishi bilan samarasiz
bo’lib qolishi ham mumkin. Bunday holda ular xususiy tadbirkorlik ob’ektiga
aylantiriladi.
Mamlakatimizda «iqtisodiyotni erkinlashtirishdagi bosh vazifa – eng avvalo,
davlatning boshqaruvchilik vazifalarini-funktsiyalarini qisqartirish, uning korxonalar
xo’jalik faoliyatiga, birinchi galda xususiy biznes faoliyatiga aralashuvini cheklash»
120
hisoblanadi;
b) narxlar va ish haqini «muzlatib» qo’yish siyosati. Bu iqtisodiyotni tartibga
solishning inflyatsiyaga qarshi tadbirlari hisoblanib, inflyatsiyani yumshatishga
qaratiladi. Mazkur siyosatni yuritishda narxlar va ish haqini oshirish qonun bilan
taqiqlandi yoki ma’lum doira bilan cheklanadi. Inflyatsiyaga qarshi tadbirlar ta’sirida
inflyatsiya darajasining pasayishi investitsiyalar hajmining oshishini rag’batlantiradi;
d) ish bilan bandlik xizmati (mehnat birjalari) faoliyatini tashkil qilish. Davlat bu faoliyatni tashkil qilish bilan ishsizlikni qisqartirish choralarini ko’radi.
Ularni zarur kasblarga qayta tayyorlaydi, ish bilan ta’minlanmaganlarga nafaqa beradi,
muhtojlarga yordam ko’rsatadi;
e) iqtisodiy sohani tartibga solishni ko’zda tutuvchi qonunlarni ishlab chiqish va qabul qilish. Bunday qonunlar
qatoriga monopoliyaga qarshi qonunchilik,
tadbirkorlik to’g’risidagi, bank sohalari, qimmatli qog’ozlar bozorining faoliyatini
tartibga solishni ko’zda tutuvchi qonunlar kiradi.
120
Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. T.: «Yangi asr avlodi», 2001, 62-bеt.
457
Shu orqali bozor munosabatlarining rivojlanishi qonun yo’li bilan kafolatlanadi,
turli mulk shakllarining daxlsizligi ta’minlanadi, monopoliyalarga yo’l berilmaydi va
erkin raqobat uchun sharoit yaratiladi.
Iqtisodiyotni bilvosita tartibga solishda iqtisodiy dastak va vositalarga ustunlik
beriladi. U davlatning pul-kredit va budjet siyosatida o’z ifodasini topadi.
