|
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti
Pdf ko'rish
|
| bet | 468/652 | | Sana | 11.07.2024 | | Hajmi | 8,58 Mb. | | #267370 |
Bog'liq IQTISODIYOT NAZARIYASIPul-kredit siyosatining
asosiy vositalari quyidagilardan iborat bo’ladi:
-
hisob stavkasini tartibga solish;
-
moliya-kredit muassasalarining Markaziy bankdagi zaxiralari minimal hajmini
o’rnatish va o’zgartirish;
-
davlat muassasalarining qimmatli qog’ozlar bozoridagi operatsiyalari (davlat
obligatsiyalarini chiqarish, ularni sotish va to’lash).
Davlat bu dastaklar yordamida moliya bozorida talab va taklif nisbatini kutilgan
yo’nalishda o’zgartirishga harakat qiladi. Jumladan, ssudaga beriladigan pul miqdorini
o’zgartirish uchun foiz stavkasi vositasidan foydalanadi. Davlat kreditga bo’lgan talab
va taklifni Markaziy bank orqali quyidagi yo’llar bilan o’zgartiradi.
Birinchidan, davlat Markaziy bank ehtiyojlari orqali banklar mablag’larining
qarzga beriladigan va zaxirada turadigan qismlari ulushini o’zgartiradi. Natijada
qarzga beriladigan pul miqdori o’zgaradi, ya’ni uning taklifi oshsa, foiz kamayadi,
aksincha u kamaysa, foiz oshadi. Foizning kamayishi kredit olishga intilishni
kuchaytiradi va bu investitsiya faolligi orqali iqtisodiy o’sishni rag’batlantiradi.
Ikkinchidan, Markaziy bank boshqa banklarga past foiz stavkasida qarz berib,
ularning kreditlash ishida faol qatnashib, iqtisodiy o’sishiga ta’sir qilishini
ta’minlaydi.
Uchinchidan, davlat Markaziy bank orqali xazina majburiyatlarini tarqatadi, o’z
obligatsiyalarini sotadi yoki qimmatli qog’ozlarini sotib oladi. Natijada taklif etilgan
pul miqdori o’zgarib, bu foizga ta’sir etadi.
Davlatning pulga bo’lgan talab va
taklifini o’zgartirish borasidagi siyosati monetar siyosat deb yuritiladi.
Davlat budjet siyosati uning daromadlar va xarajatlar qismini o’zgartirishga
qaratiladi.
Davlat xarajatlarini qoplash uchun moliyaviy mablag’larni jalb qilishning
eng asosiy dastagi soliqlar hisoblanadi. Ulardan xo’jalik sub’eklari faoliyatiga va
ijtimoiy barqarorlikka ta’sir ko’rsatishda ham keng foydalaniladi.
Soliqlar yordamida davlat tomonidan tartibga solish tanlangan soliq tizimiga,
soliq stavkasi darajasiga hamda soliq turlari va soliq to’lashda berilgan imtiyozlarga
bog’liq bo’ladi.
Davlat iqtisodiyotni tartibga solish vositasi sifatida
|
| |
