O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

466 
daromadlar 
-mol-mulk, 
tadbirkorlik, 
qishloq 
xo’jalik 
mahsulotlari
ni sotishdan 
olingan 
daromadlar
4593,
7 
60,2 5448,
0 
56,0 7135,
8 
55,1 8786,
9 
52,1 11290
,5 
49,9 
-ijtimoiy 
transfertlar 
983,7 12,9 1420,
4 
14,6 1962,
0 
15,2 2668,
3 
15,8 3801,
2 
16,8 
Jami 
xarajatlar 
va 
jamg’armal
ar 
7561,
1 
100,
0 
9533,
0 
100,
0 
12680
,7 
100,
0 
16572
,8 
100,
0 
22240
,7 
100,
0 
shu 
jumladan: 
-iste’mol 
sarflari
5871,
8 
77,7 6911,
4 
72,5 9538,
9 
73,6 12409
,8 
73,5 16613
,8 
74,7 
-majburiy 
to’lov 
va 
badallar 
598,7 7,9 
667,3 7,0 
895,8 6,9 
1123,
1 
6,7 
1445,
6 
6,5 
-
jamg’armala
r-ning 
o’sishi 
1090,
6 
14,4 1954,
3 
20,5 2246,
0 
17,4 3039,
9 
18,0 3803,
2 
17,1 
Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotlari. 
2008 yilda aholining iste’mol sarflari 2007 yilga nisbatan 36,1 foizga o’sib, 
16613,8 mlrd. so’mni tashkil etdi. Iste’mol sarflarining pul daromadlari umumiy 
hajmidagi ulushi 74,7 foizni tashkil qildi.
Aholi pul daromadlari qo’shimcha o’sishining omillari tahlili shuni ko’rsatadiki, 
agar 2000 yilda bu o’sishning 20,8 foizi tadbirkorlik faoliyatidan olinadigan va boshqa 
daromadlar hisobiga ta’minlangan bo’lsa, 2007 yilga kelib bu manzara butunlay 
o’zgardi: pul daromadlari qo’shimcha o’sishining 13,4 foizi mehnatga haq to’lash, 9,9 
foizi tadbirkorlik faoliyatidan olinadigan va boshqa daromadlar, 4 foizi ijtimoiy 
transfertlar hisobiga ro’y berdi (24.1-diagramma).
Aholining yollanib ishlovchi qismi oladigan daromadlarining asosiy ulushini 
ish 
haqi
tashkil etadi. Daromadning bu turi istiqbolda ham pul daromadlari umumiy 
hajmining shakllanishida o’zining yetakchi rolini saqlab qoladi. Jumladan, 
O’zbekistonda 2001 yilda mehnatga layoqatli aholining o’rtacha ish haqi kun 

467 
kechirish uchun minimum darajada zarur bo’lgan mablag’ning 99 foizini tashkil etgan 
bo’lsa, 2007 
24.1-diagramma
Aholi pul daromadlari qo’shimcha o’sishining omillari 
Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotlari. 
Aholi pul daromadlari darajasiga davlat yordam dasturlari bo’yicha to’lovlar 
sezilarli ta’sir ko’rsatadi. Bu manbalar hisobiga pensiya ta’minoti amalga oshiriladi va 
turli xil nafaqalar to’lanadi. 
Aholining 
moliya-kredit tizimi
orqali olinadigan pul daromadlari quyidagilardan 
iborat:
- davlat sug’urtasi bo’yicha to’lovlar;
- shaxsiy uy qurilishiga va matlubot jamiyati a’zolariga bank ssudalari;
- jamg’arma bankidagi omonatlar bo’yicha foizlar;
- aktsiya, obligatsiya qiymatining o’sishidan olinadigan daromad va zayom 
bo’yicha to’lovlar;
- lotereya bo’yicha yutuqlar;
- tovarlarni kreditga sotib olish natijasida paydo bo’ladigan vaqtincha bo’sh 
mablag’lar;
- har xil turdagi kompensatsiya to’lovlar va h.k. 
O’zbekistonda aholi jon boshiga real pul daromadlari 2008 yilda 23 foizga o’sdi 
(24.2-diagramma). 
24.2-diagramma
Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotlari. 
Aholi daromadlari ularning turmush darajasiga bevosita ta’sir ko’rsatadi. 
Aholi turmush darajasi – aholining hayot kechirishi uchun zarur bo’lgan 
moddiy va ma’naviy ne’matlar bilan ta’minlanishi hamda ular ehtiyojining bu 
ne’matlar bilan qondirilishi darajasi. 
Aholi turmush darajasining BMT tomonidan tavsiya etilgan ko’rsatkichlari tizimi 
o’z ichiga quyidagi guruhlarni oladi: 
1) tug’ilish va o’lish darajasi hamda boshqa demografik ko’rsatkichlar; 
2) hayot kechirishning sanitar-gigiena jihatidan sharoitlari; 
3) oziq-ovqat tovarlarini iste’mol qilish; 
4) turar joy sharoitlari; 
5) ma’lumot va madaniyat; 
6) mehnat qilish va bandlik sharoitlari; 
7) aholining daromadlari va xarajatlari; 
8) hayot kechirish qiymati va iste’mol narxlari; 
9) transport vositalari; 
10) dam olishni tashkil etish; 
11) ijtimoiy ta’minot; 
12) inson erkinligi. 
Bu asosiy ko’rsatkichlardan tashqari yana ba’zi bir axborotga oid ko’rsatkichlar 
ham ajratib ko’rsatiladi: aholi jon boshiga to’g’ri keluvchi YAIM, aholi jon boshiga 

468 
to’g’ri keluvchi milliy daromad, aholi jon boshiga to’g’ri keluvchi iste’mol hajmi va 
boshqalar. 
Kishilar hayot faoliyati uchun zarur ne’matlar to’plami mehnat sharoiti, ta’lim, 
sog’liqni saqlash, oziq-ovqat va uy-joy sifati kabi xilma-xil ehtiyojlarni o’z ichiga 
oladi. Kishilar ehtiyojlarini qondirish darajasi jamiyat a’zolarining alohida olgan va 
oilaviy daromadlari darajasiga bog’liq. Turmush darajasini mamlakat darajasida 
(butun aholi uchun) va tabaqalashgan mikrodarajada (aholining alohida guruhi uchun) 
qarab chiqish mumkin. Birinchi yondashuv turli mamlakatlarda aholining turmush 
darajasini aholi jon boshiga to’g’ri keladigan yalpi ichki mahsulot ko’rsatkichi 
bo’yicha aniqlab, qiyosiy tahlil qilish imkonini beradi. 
Aholi guruhlari bo’yicha daromadlar taqsimlanishi dinamikasini taqqoslash 

Download 8,58 Mb.