-rasm. 300 at bosim ostida ammiak sintez qilish sxemasi

115 
2 – rasm. 800 at bosim ostida ammiak sintez qilish kolonnasi: 
1 – korpus; 2 – himoyalovchi quvur; 3 – issiqlik almashtiruvchi quvur; 4 – katalizator uchun 
quvur; 5 – markaziy quvur; 6 – isitgich spirali; 7 - sterjen 
Talabalarga quyidagi topshiriq beriladi (2-jadval) 
2-jadval 
«Ammikni sintezi» iborasiga olingan bilimlar asosida “Toifalash” jadvalini 
tuzing 
Sintez uchun kerakli moddalar 
Ammiakni elementlardan 
sintez qilish reaksiyasi 
sharoitlari 
Sintez samarasiga salbiy ta’sir 
etuvchi gazlar 
Nitrat kislota ishlab chiqarish. 
Nitrat kislotasi XX asrning boshlarida asosan, 
tabiiy selitradan olinar edi. Hozirgi vaqtda faqat azot (II)- oksid NO dan olinadi, 
ya’ni: 
O
2
H
2
O 
NO

NO
2

HNO
3

116 
Demak nitrat kislotasi olish uchun avvalo azot (II)- oksidini olish kerak. 
Sanoatda azot (P)-oksid olishning amaliy jiqatdan maqsadga muvofiq keladigan 
ikki usuli mavjud: 
Birinchi usuli
azot (II)- oksidni to‘g‘ridan-to‘g‘ri azot va kisloroddan sintez 
qilish hisoblanadi:
N
2
+ O
2
= 2NO - Q 
Bu jarayon elektr yoyi ta’sirida (2000
o
C) olib borilib, iqtisodiy jihatdan 
deyarli maqsadga muvofiq kelmaydi. Hozir bu jarayonni takomillashtirish ustida 
ilmiy tadqiqot ishlari olib borilayotganiga qaramasdan, hali yaxshi natijalarga 
erishilgani yo‘q. Lekin shunday bo‘lsa ham, sanoatda toza va kontsentrlangan 
nitrat kislota olishda bu usuldan foydalaniladi. 
Ikkinchi usul
ammiakni oksidlab azot (II)- oksidni hosil qilishga asoslangan 
bo‘lib, bu usul 1839 yili nemis olimi Kyulman tomonidan kashf etilgan hamda 
ko‘p mamlakatlarda nitrat kislota olish uchun asosiy usul bo‘lib qo‘llanilib 
kelingan. 
Sanoatda bu usul bilan, asosan, suyultirilgan nitrat kislota ishlab chiqariladi, u 
ikki bosqichdan iborat: 
1 bosqich - ammiakning oksidlanib NO ga aylanishi; 
2 bosqich - NO ni HNO
3
gacha qayta ishlab HNO
3
hosil qilish. 
Ammiakning oksidlanishi quyidagi reaksiya bilan boradi: 
4NH
3
+5O

Download 2,44 Mb.