|
–MARUZA:
TEBRANISHLAR VA TO`LQINLAR
|
| bet | 27/86 | | Sana | 22.12.2023 | | Hajmi | 389,37 Kb. | | #126669 |
Bog'liq O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi q-fayllar.org5–MARUZA:
TEBRANISHLAR VA TO`LQINLAR
Reja:
1.Tebranishlar haqida umumiy ma`lumotlar.
2.Garmonik tebranishlar.
3.Matematik mayatnik.
4.Garmonik tebranishlar energiyasi.
5.Majburiy tebranishlar.
6.Rezonans.
7.Elastik to`lqinlar
8.Ko`ndalang va bo`ylama to`lqinlar.
9.Yassi to`lqin tenglamasi.
1.Tebranishlar haqida umumiy ma`lumotlar. Turli hil mehanik
harakatlar orasida takrorlanib turadigan harakatlar ham uchraydi. Masalan,
moddiy nuqtaning aylana bo`ylab tekis harakati takrorlanuvchi harakatdir: tekis
aylanayotgan moddiy nuqta har bir yangi aylanishida bir hil vaziyatlardan
o`tadi, shu bilan birga avvalgi tartibda va o`shanday tezlik bilan o`tadi. Ana
shunday takrorlanuvchanlik hossasiga soat mayatnigining tebranishi,
ko`priklarning, musika asboblarida torlarning titrashi, yurak urishi va nafas
olish, parohodlarning suv to`lqinlarida tebranishi, o`zgaruvchan tok va uning
elektromagnit maydoni, atomda elektronlarning harakati, qattiq jism kristall
panjarasi tugunlaridagi ionlarning harakati va hokazolar egadir.
Teng vaqtlar ichida takrorlanib turadigan harakatlar davriy harakat
deyiladi.
Harakati o`rganilayotgan jismlar guruhi mehanikada jismlar sistemasi ioki
oddiygina sistema deb yuritiladi. Sistemada jismlar orasidagi o`zaro tasir
kuchlarini ichki kuchlar deyiladi. Sistemadagi jismlarga shu sistemadan
tashkaridagi jismlarning tasir kuchi tashqi kuchlar deb ataladi. Tebranma
harakat qila oladigan sistema shunday bir vaziyatga egaki, u o`z holicha bu
vaziyatda qoldirilganda istalgancha uzoq vaqt davomida bo`la oladi. Bu
muvozanat vaziyatdir. Sistema to`gri chiziq yoki yoy bo`ylab harakatlanib
o`zining muvozanat vaziyatidan goh bir tomonga, goh qarama–qarshi tomonga
chiqishidan iborat davriy harakat tebranma harakat yoki tebranishlar deyiladi.
Tebranayotgan sistemaga ko`rsatilayotgan tasirning harakateriga qarab,
tebranishlar erkin (yoki hususiy) va majburiy tebranishlarga bo`linadi.
|
| |
