o`tkazuvchanligi katta bo`ladi. (moddaning tovushni o`tkazish qobiliyati

Download 389,37 Kb.
bet	35/86
Sana	22.12.2023
Hajmi	389,37 Kb.
	#126669

1 ... 31 32 33 34 35 36 37 38 ... 86

Bog'liq
O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi q-fayllar.org

o`tkazuvchanligi katta bo`ladi. (moddaning tovushni o`tkazish qobiliyati

tovush o`tkazuvchanligi deb ataladi). O`lchashlar 0
0
S (273

0
K) temperatura va

normal atmosfera bosimida havoda tovushning tarqalish tezligi

s

m
332

ga teng
ekanligini ko`rsatadi.

1.Tovushning balandligi, qattiqligi va tembri. Barcha tovushlar
musiqiy tovushlarga va shovqinlarga bo`linadi. Masalan, musika asboblari
chiqaradigan tovushlar, ashula musiqiy tovush hisoblanadi. Avtomobil
yurganda, portlashda, suv sharsharasidan shovqin hosil bo`ladi.
Har qanday real tovush oddii garomonik tebranish emas, balki malum

chastotalar to`plamiga ega bo`lgan garmonik tebranishlarning yigindisidan

iborat bo`ladi. Berilgan tovushda ishtirok etuvchi tebranishlar chastotalari

to`plami tovushda ishtirok etuvchi tebranishlar chastotalari to`plami tovushda

ishtirok etuvchi tebranishlar chastotalari to`plami tovushning akustik spektri

deb ataladi. Agar tovushda v

1

dan v

2

gacha oraliqdagi barcha chastotaga ega

bo`lgan tebranishlar ishtirok etsa, u holda spektr tutash spektr deyiladi.

Masalan, shovqin tutash akustik spektrga ega. Agar tovush v

1

,v

2

,v

3

va

hokazo, uzlukli, yani bir–biridan chekli intervallar bilan ajralgan chastotali

tebranishlardan tashkil topgan bo`lsa, chiziqli akustik spektr deyiladi.
Masalan, musikii tovushlar (ularni ohangdor tovushlar deb ham ataladi) chiziqli
spektrga ega.
Tayinli bir chastotali tovush musiqy ton (musiqiy ohang) yoki to`gridan–

to`gri ton ataladi. Garmonik tebranayotgan jismning chiqarayotgan tovushi

musiqiy ton bo`ladi.Musiqiy tovushlar bir–biridan qattiqligi va balandligi bilan
farq qiladi.
Tovushning qattiqligi tebranish amplitudasiga bogliq bo`ladi: tebranish

amplitudasi qancha katta bo`lsa, tovush shuncha qattiq bo`ladi.

Masalan,kamerton shohisha bolgacha bilan qanchalik kuchli zarba berilsa,
kamerton shunchalik qattiq ovoz chiqarganini eshitamiz, chunki kuchli zarba
tasirida katta amplitudali tebranishlar yuzaga keladi.
Tovushning balandligi tebranish chastotasiga bogliq; tebranish chastotasi

qanchalik yuqori bo`lsa, tovush shunchalik baland hisoblanadi. Masalan, torning

tarangligini orttirib (bunda torning erkin tebranishlari chastotasi ortadi), uning
tovush balandligini oshirish mumkin.
Har qanday musiqiy tovushni chastotalarining nisbati natural sonlar qatori

nisbatay kabi bo`lgan, yani v

1;
v

2
;v

;v
4

…..–1:2:3:….kabi bo`lgan, bir necha

garmonik tebranishlarga ajratish mumkin. Eng kichik v

Download 389,37 Kb.

1 ... 31 32 33 34 35 36 37 38 ... 86

Download 389,37 Kb.