• Bunday moddalarning tovush
    		•

    hodisalarini o`rganadigan bo`limi akustika, qulogimiz tovush sifatida qabul




    Download 389,37 Kb.
    bet34/86
    Sana22.12.2023
    Hajmi389,37 Kb.
    #126669
    1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   86
    Bog'liq
    O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi q-fayllar.org

    hodisalarini o`rganadigan bo`limi akustika, qulogimiz tovush sifatida qabul 

    qila oladigan tebranishlarni akustik tebranishlar deb yuritiladi. 
    Har qanday tebranuvchi jism tovush manbay bo`lishi mumkin. Masalan, 

    kamertonga bolgacha bilan ursak, kamerton tovush chiqara boshlaydi. Agar


    kamerton shohi yoniga ipga osilgan sharchani yaqinlashtirsak, har safar 
    kamertonga sharcha tegishi bilan undan sapchiydi. Agar kamertonni qo`l bilan
    ushlasak, uning tebranishlari to`htaydi, tovush eshitilmay qoladi. Kamerton 
    tovush chikarmayotgan vaqtda unga tegib turgan sharcha ham harakatsiz osilib
    turadi.

    Tovush tebranishlari elastik muhit orqali uzatiladi. Bunga ishonch hosil 


    qilish uchun quyidagicha tajriba o`tkazish mumkin. Havo nasosi qalpogi ostiga
    elektr qo`ngirogini o`rnatib, uni harakatga keltiraylik. Qalpoq ostida havo 
    bo`lganda qo`ngiroqdan chiqayotgan tovush aniq eshitiladi. Qalpoq ostidagi
    havoni asta–sekin so`rib olingan sari tovush zaiflashadi va havo batamom 
    siyraklashganda (vakuum bo`lganda) garchi qo`ngiroq ishlab tursa ham, hech


    37


    qanday tovush eshitilmai qoladi. Bundan tovush to`lqinlari muhitda tarqaladi,
    vakuumda esa tarqalmaydi, degan hulosaga kelamiz. 
    Shunday qilib, biz tovushni eshitishimiz uchun, birinchidan tovush 

    manbai bo`lishi; ikkinchidan, tovush manbai bilan quloq orasida elastik muhit


    mavjud bo`lishi; nihoyat, uchinchidan, tovush manbaining chastotasi 20–20000 
    Hz oraligida bo`lishi kerak.
    Har qanday moddada tovush ma`lum tezlik bilan tarqaladi, uning tarqalish 

    tezligi


    t

    s
    =
    υ

    formula bilan aniqlanadi, bu erda s tovushning t vaqt


    oraligida o`tgan masofasi. 
    Tovushning tarqalish tezligi muhitning hossalariga va temperaturaga 

    bogliq bo`ladi: muhitning elastikligi va zichligi qancha katta bo`lsa, tovushning


    tarqalish tezligi shuncha katta bo`ladi. Bunday moddalarning tovush 



    Download 389,37 Kb.
    1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   86




    Download 389,37 Kb.
    Bosh sahifa
    Aloqalar
        Bosh sahifa
    Dərs
    Mühazirə
    Qaydalar
    Referat
    Xülasə
    Yazı


    hodisalarini o`rganadigan bo`limi akustika, qulogimiz tovush sifatida qabul

    Download 389,37 Kb.