–MARUZA SUYUQLIK VA GAZNING HARAKATI

Download 389,37 Kb.
bet	37/86
Sana	22.12.2023
Hajmi	389,37 Kb.
	#126669

1 ... 33 34 35 36 37 38 39 40 ... 86

Bog'liq
O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi q-fayllar.org

7–MARUZA

SUYUQLIK VA GAZNING HARAKATI

Reja:
1.Suyuqliklar harakatini xarakterlovchi kattaliklar.

2.Bernulli qonuni.

3.Ichki ishqalanish (yopishqoqlik).

1.

Суюқликлар ҳаракатини характерловчи катталиклар. Suyuqlik
(yoki gaz) qatlamlarining nisbiy harakatida bu qatlamlar orasida biror
katlamlarning harakatini sekinlashtiruvchi va boshqa biror qatlamlarning
harakatini tezlashtiruvchi kuchlar hosil bo`ladi. Suyuqlikning bir qatlami
ikkinchisiga tasir qiladigan kuch ichki ishqalanish kuchi yoki yopishqoqlik
kuchi deyiladi. Ichki ishqalanish kuchining kattaligiga qarab moddalar
yopishqoq va yopishqoqmas moddalarga bo`linadi. Suyuqlik (gaz) unda
jismlarning harakatlanishiga to`sqinlik qiluvchi kuch qarshilik kuchi deyiladi.
Qarshilik kuchi jismning shakliga, ko`ndalang kesimining yuzasiga, jism
harakatlanaiotgan suyuqlikning (gazning) harakat tezligiga va jinsi turiga bogliq
bo`ladi. Jumladan, havodagi qarshilik kuchini aerodinamik qarshilik deyiladi.
Malum tezlikkacha (kritik tezlik deiiladigan tezlikkacha) suyuqliklarning

qatlamlari bir–biriga nisbatan sirpanadi, yani oquvchi suyuqlik (gaz)

qatlamlarining nisbii harakati buzilmaydi. Bunday oqim qatlamli yoki laminar

oqim deyiladi. Oqim tezligi kritik tezlikdan ortib ketganda sirpanayotgan
qatlamlarning o`zaro tasiri suyuqlik (gaz) zarralarining nisbiy joylashishini
o`zgartiradi, uyurmalar hosil bo`ladi. Bunday harakat uyurmali yoki turbulent

harakat deyiladi.
Agar suyuqlik oqayotgan trubaning tarmoqlari bo`lmasa, u holda

trubaning ihtiyoriy kesimidan o`tayotgan suyuqlik miqdori bir hil bo`ladi; aks

holda uzoq muddat suyuqlik oqqanda bazi joylarda suyuqlik to`planib qolgan,
bazi joylarda esa oqim uzilgan bo`ladi. Shunga muvofiq, ishqalanish

bo`lmaganda vaqt birligi ichida bir joydan oqayotgan suyuqlik hajmi
1
1

S
υ
vaqt

birligi ichida ikkinchi joyda oqayotgan

2
2

S
υ
suyuqlik hajmiga teng bo`ladi,

yani
2

1
1

S

S
υ
υ

=
. Bunday shartni qanoatlantiradigan oqim stasionar oqim

deiiladi. Bundan stasionar oqimda suyuqlikning harakatlanayotgan zarralarining
tezligi truba kesimining yuziga teskari proporsional bo`lishi kelib chiqadi.

Download 389,37 Kb.

1 ... 33 34 35 36 37 38 39 40 ... 86

Download 389,37 Kb.