42
deb olib,
η
=
F
ekanligini topamiz, yani yopishqoqlik koeffisienti son jihatidan gazning tezlik
gradienti –1 sek
–1
bo`lgan parallel harakatlanuvchi qatlamlarining 1m
2
urinish yuziga tasir qiluvchi ichki ishqalanish kuchiga teng.
F
ormulalardan ichki ishqalanish koeffisientining kg/(m∙sek) hisobida
o`lchanishi ko`rinib turibdi.
Yopishqoqlik tufayli suyuqlikning trubadan (yoki boshqa uzandan) oqishi
qiyinlashadi, uning tezligi kamayadi.
Fransuz fizigi va fiziologi Puazeyl` 1841 yilda quyidagini aniqladi,
suyuqlikning truba bo`ylab laminar oqimining o`rtacha tezligi suyuqlikning
bosimi gradienti
x
p
∆
∆
ga, trubaning radiusi ga to`gri proporsional,
suyuqlikning yopishqoqlik koeffisienti
η
ga teskari proporsionaldir.
η
ω
8
2
r
x
p
∆
∆
−
=
, (58)
(trubaning ohirlaridagi bosimlar farqi
p
p
p
∆
=
−
2
1
o`zgarmas bo`lganda
yopishqoq jismning trubadagi laminar oqimi) (58) formula
Puazeyl` qonuni
deyiladi.
8–rasm.
Minus ishorasi oqim tezligining bosim gradientiga teskari yo`nalganligini
ko`rsatadi.
t
∆
vaqt ichida trubadan oqib o`tgan suyuqlikning
V
∆
hajmi
t
r
t
S
V
∆
⋅
=
∆
⋅
=
∆
ω
π
ω
2
(59)
formula bilan ifodalangani uchun (bu erda
2
r
S
π
=
–trubaning ko`ndalang kesim
yuzi), tezlik ifodasini (58) formuladan (59) formulaga qo`yib,
V
∆
ning
quyidagi ifodasini topamiz:
t
x
p
r
V
∆
⋅
∆
∆
−
=
∆
η
π
8
4
(60)
yani trubadan oqib o`tayotgan suyuqlikning hajmi truba radiusining to`rtinchi
darajasiga, vaqtga va suyuqlikning bosimi gradientiga to`gri prporsional,
suyuqlikning
yopishsoslik
koefficientiga
teskari
proporsional
ekan.
formuladan tajriba yo`li bilan suyuqlikning yopishqoqlik koeffisientini aniqlash
mumkin. Puazeyl` ana shu yo`l bilan aniqlagan edi.
Yopishqoqlik tufaili suyuqlikda harakatlanayotgan jism suyuqlikka tegib
turgan qatlamlarini o`ziga ergashtiradi va shuning uchun suyuqlik tomonidan
43
qarshilikka (ishqalanishga) duch keladi. Ingliz fizigi va matematigi Stoksning
aniqlashicha,
uncha katta bo`lmagan tezlik bilan harakatlanayotgan shar
