shaklidagi jismlar uchun suyuqlikning F qarshilik kuchi harakatning
ω
tezligiga, shar radiusi r ga va suyuqlikning yopishqoqlik koeffisienti
η
ga
proporsional ekan
ω
πηr
F
6
=
formula Stoks qonuni deyiladi va sharsimon jismlarning gazdagi harakatiga,
masalan, yomgir tomchilarining atmosferada tushishiga ham qo`llash mumkin.
8–MARUZA
MOLEKULYAR FIZIKANI O`RGANISHNING STATISTIK VA
TERMODINAMIK USULLARI
Reja:
1.Ideal gaz holati.
2.Ideal gazlar molekuljar–kinetik nazariyasining asosiy tenglamasi.
Hozirgi zamon fanida jismlarning fizik hossalarini, shuningdek, bu
jismlarni tashkil qiluvchi zarralarning issiqlik harakati va o`zaro tasiri tufayli
bo`ladigan fizik hodisalarni o`rganishda ularning hossalarining o`zgarishiga
bogliq bo`lgan quyidagi ikki hil yondashishdan – makroskopik va molekuljar–
kinetik usuldan foydalaniladi. Birinchi usul jismlarning ichki tuzilishidagi
hususiyligini hisobga olmagan holda makroskopik jismlarning hossalarini
ularda energiya aylanish va saqlanishi qonunlari asosida o`rganishga
asoslangan bo`lib, termodinamik metod deyiladi. Gap shundaki, jismlar
(sistema) ning ko`p hossalari unda energiyaning bir turdan ikkinchi turga
aylanish jarayonlari bilan ham bogliq. Binobarin, bu qonunlar yordamida
jismlarning ko`p hossalarini va hodisalarni o`rganish mumkin.
Molekulyar–kinetik usul moddalarning ichki tuzilishi asosida ularning
hossalarini chuqurroq o`rgatadi. Makroskopik jismlarning hossalari ulardagi
zarralarning tartibsiz harakatidan bo`ladigan mikrojarayonlar tufayli bo`lgani
uchun bu mikrojraionlarni o`rganish asosidagina jismlarning hossalarini batafsil
tushuntirish va miqdoriy harakterlab berish mumkin. Molekuljar–kinetik
nazariya jismlarning makroskopik hossalari (bosim,temperatura, elastiklik,
qovushqoqlik va h.k.)ni molekulalarning tartibsiz harakati va o`zaro tasirining
yigindisidan iborat leb qaraydi. Makroskopik jismda alohida gapirish manoga
ega emas. Molekuljar–kinetik nazariya ayrim molekulalarning harakatlari bilan
emas, balki ko`p miqdordagi molekulalarning harakatini harakterlaidigan fizik
kattaliklarning o`rtacha qiymatlari bilan ish ko`radi va statistik usuldan
foydalanadi. Shuning uchun molekuljar–kinetik usul statistik metod deb,
|
