zanjirning to`la qarshiligi (R+r) ni bir–biriga boglaydi. Yopiq elektr zanjirning
qismlariga Om qonuni tatbiq qilinsa, zanjirning tashqi va ichki qismlaridagi
60
kuchlanishlarning yigindisi manbaning elektr yurituvchi kuchiga teng bo`ladi,
yani:
Ir
IR
+
=
ξ
(98)
Bunda
r
R
I
+
=
ξ
(99)
Bu tenglik yopiq zanjir uchun Om qonunining matematik ifodasi bo`lib, u
quyidagicha tariflanadi.
Yopiq zanjirdan o`tayotgan tokning kuchi manbaning elektr yurituvchi
kuchiga to`gri proporsional va zanjirning to`la qarshiligiga teskari
proporsionaldir.
5.Elektromagnetizm. magnit maydon haqida tushuncha. 1820 yilda
Daniya fizigi Gans Hristian Ersted (1777–1851) tajriba asosida magnit
strelkasining ustiga parallel joylashtirilgan o`tkazgichdan tok o`tganda magnit
strelkasining dastlabki vaziyatdan ogishi va o`tkazgichga perpendikulyar
joylashganligi aniqlandi. Agar o`tkazgichdan tokning o`tishi to`htatilsa, magnit
strelkasi yana dastlabki vaziyatga qaytadi.
Ersted tajribasi olimlarni elektr toki o`tib turgan o`tkazgich atrofida
magnit maydon hosil bo`ladi degan hulosaga olib keldi. Huddi shu maydon
magnit strelkasiga tasir etib uni ogdiradi.
Shundai qilib, qo`zgalmas elektr zaryadlari atrofidagi fazoda elektr
maydon, harakatlanuvchi zaryadlar, yani elektr toki atrofida, faqat, magnit
maydoni hosil bo`lar ekan.
O`tkazgich atrofida faqat undan tok o`tgan paytdagina magnit
maydonning hosil bo`lishi magnit maydonning manbai tokdan iborat ekanligini
tasdiqlaydi.
Shunday qilib, Ersted kashfiioti fizika fanining rivojlanishida katta
turtkilardan biri bo`lib, u elektromagnetizm sohasidagi muhim kashfiiotlarni
ochilishiga sabab bo`ldi.
