172
mumkin. Marketingni tashkil etishga kirishgan korxonaning
asosiy maqsadlari
yaponlar tajribasidan kelib chiqqan holda afzalligi bo‗yicha quyidagilardan iborat:
sotish xajmi;
sotuv yoki foyda hajmida o‗sish sur‘atlari;
bozordagi hissasi;
rejalangan foyda, bu foydaning hajmi, uning sotuv hajmiga nisbati,
barcha
sarmayadorchi
foyda
me‘yori,foydaning hissadorlar
sarmoyasiga nisbati va boshqalarda aks etishi mumkin;
sarmoyaning tarkibi, ya‘ni faollarning
umumiy summasiga yordam
shaklidagi sarmoyaning nisbati (bu YAponiyada taxminan 20 % ga
teng).
Shuni ta‘kidlash joizki, korxonada joriy qilinadigan marketingning
muvaffaqiyat qozonishi uchun unda tegishli xizmatni tuzishning o‗zi etarli emas.
Asosiy narsa – bu ana shu xizmatga qanday
maqom
berilganligidadir.
Marketing bo‗limi zimmasiga mahsulotning pirovard iste‘molchilari bilan
bog‗liq barcha muammolar tushadi, bu vaqtda boshqa bo‗linmalar o‗z e‘tiborini
har xil juz‘iy vazifalarga qaratgan bo‗ladi. SHu boisdan, marketing bo‗limi butun
faoliyati muvofiqlashtirib turishini tan olish mutloqo tabiiydir.
U ishlab chiqarish
jarayonida etakchi bo‗lishi uchun maqomini boshqa bo‗linmalar ichida eng yuqori
qilib belgilash lozim.
Paxta tozalash korxonalarida marketing xizmatini xom-ashyo va tayyor
mahsulot bo‗limi amalga oshiradi. Asosiy mahsulot hisoblangan paxta tolasini
davlat tomonidan vakolat berilgan O‗zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy
aloqalar vazirligiga qarashli kompaniyalar xarid qiladi va xorij iste‘molchilariga
sotishni amalga oshiradi. Ammo shuni ta‘kidlash joizki, ko‗plab
rahbarlar, ayrim
mutaxassislar hanuzgacha marketingni faqat sotish bilan shug‗ulanuvchi faoliyat
deb hisoblaydilar.
Bu esa marketingning tor faoliyati doirasini keltirib chiqaradi. Marketing
bo‗yicha yirik olimlardan biri T.Levitt quyidagicha fikr bildiradi: «Marketing tovar
173
savdosi bilan aslo tenglashtirilmasligi lozim. Agar savdoning asosiy ishi xaridorni
nima ishlab chiqarilgan bo‗lsa, shuni sotib olishga ishontirishdan iborat bo‗lsa,
marketingning vazifasi esa bozorga xaridor haqiqatdan
ham ehtiyoj sezgan
tovarlarni etkazib berishdan iborat». Shuning uchun paxta tozalash korxonalarida
ham samarali marketing xizmatini tashkil etish lozim bo‗ladi.
Marketingni tashkil etish iqtisodiyotning boshqa sohalarini tashkil etishdan
o‗z xususiyatlari bilan tubdan farq qiladi. Masalan, har bir korxona,
transport
tashkiloti, aloqa yoki jamoa xo‗jaliklarining tashkiliy tizimi faqat o‗z xo‗jalik
faoliyatini yaxshilash, yuqori foyda olish, o‗z jamoa a‘zolarining manfaatiga,
ularning turmush darajasini yaxshilashga qaratilgan faoliyatdir.
