O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti andijon fakulteti

2 
Ishlab 
chiqarilayotgan 
mahsulot 
tannarxiga kiritilishiga qarab 
To‘g‘ri 
va 
egri 
(bevosita va bilvosita) 
3 
Ishlab chiqarish hajmiga nisbatan 
O 
‘zgaruvchan 
va 
doimiy 
(Shu kabi jami o‘n sakkizdan ortiq 
belgilariga qarab klassifikatsiya qilinadi) 
Xarajatlarning ana shu klassifikatsiyalari belgilari va ularning har birining 
ahamiyati tegishli adabiyotlarda batafsil yoritilgan. Xarajatlarning shu vaqtgacha 
nafaqat nazariyachi olimlar, balki amaliy iqtisodchilar tomonidan ham umum e’tirof 
etiladigan klassifikatsiya belgilari ichida boshqaruv hisobi uchun alohida ahamiyat 
kasb etadigani - bu xarajatlarning «doimiy» va «o‘zgaruvchan», deb guruhlanishidir. 
Ushbu mavzu doirasida boshqaruv qarorlari ta’sirida shartli o‘zgaruvchan xarajatlar 
qanchalik o‘zgarishi va bunday o‘zgarishlar ijobiy natijalarga olib kelishi uchun ular 
borasida qanday qilib samarali boshqaruv qarorlari qabul qilish borasidagi masalalar 
yechimini topishga harakat qilinadi. 
Menejmentni o‘rganayotgan barcha rahbarlarning e’tiborini mahsulot hajmi, 
xarajatlar va foyda ko‘rsatkichlari o‘rtasidagi o‘zaro munosabat tahlili doimo tortib 
kelgan. Bu tahlil natijasida ishlab chiqarilayotgan mahsulot tannarxini qoplash 
uchun ishlab chiqarish hajmi qancha bo‘lishi lozim degan savolga javob topiladi. 
Shuningdek, mulk shakli va faoliyat turidan qat’i nazar, har qanday xo‘jalik 
yurituvchi subyektda ularning butun faoliyat samaradorligi mana shu uchta, bir-biri 
bilan uzviy bog‘langan ko‘rsatkichlar orqali ifodalanishi ko‘rsatiladi. Shu 
ko‘rsatkichlar ichida xarajatlarga samarali boshqaruv qarorlari natijasida ta’sir 
o‘tkazilsa, uning natijasida oxirgi moliyaviy natijalar qanchalik ijobiy bo‘lishi 
mumkinligini 
ko‘rsatishga 
harakat 
qilinadi.

18 
Shu bilan birgalikda, qisqa va uzoq muddatli boshqaruv qarorlarini qabul qilish 
uchun asos bo‘lgan rejalashtirish maqsadiga aniqlik kiritiladi. 
Xarajatlarning 1-jadvalda kelitirlgan klassifikatsiyasidagi ishlab chiqarilayotgan 
mahsulot tannarxiga kiritilishiga qarab 

Download 1,93 Mb.