§. Sotish hajmini rejalashtirish
Ishlab chiqarilayotgan mahsulotning (bajarilayotgan ish, ko‘rsatilayotgan
xizmat) sotuv byudjetini tayyorlash bosh byudjetni ishlab chiqish jarayonining
boshlang‘ich bosqichidir.
Barcha xo‘jalik yurituvchi subyektlarda sotuv byudjetini ishlab chiqish
rejalashtirish jarayonining eng qiyin bosqichi hisoblanadi. Sotuv hajmi va
181
shundan kelib chiqqan holda sotuvdan tushgan daromad nafaqat xo‘jalik
yurituvchi subyektning ishlab chiqarish imkoniyatlari,
185
balki nazoratga olinmaydigan omillarning ta’siridagi real bozorda sotish
imkoniyatlari bilan ham bog‘liq. Sotuv byudjetini tuzishda e’tiborga olinishi
lozim bo‘lgan, lekin hisobga olinishida bemalol hisoblanishi mumkin bo‘lgan
omillar bilan bir qatorda, hisoblanishi mumkin bo‘lmagan yoki alohida
yondashuvni talab qiladigan omillar mavjud. Ulardan quyidagilarni alohida
ko‘rsatib o‘tish mumkin: bozorga shu xildagi mahsulotlar ishlab chiqaradigan
raqobatchilar faoliyati; xo‘jalik yurituvchi subyektning milliy va jahon bozoridagi
umumiy o‘rni; mahsulotlarni sotib oluvchi xaridorlar va xomashyo hamda
materiallarni yetkazib beruvchilarning muqimligi; xo‘jalik yurituvchi subyekt
imidjini ko‘tarishga hamda mahsulot realizatsiyasini ta’minlashga qaratilgan
reklamaning samarasi; davriy, mavsumiy va boshqa tebranishlar; ishlab
chiqarilayotgan mahsulot bahosini shakllantirish (belgilash) siyosati; realizatsiya
qilinayotgan mahsulotning rentabellik darajasi.
Sotuv byudjeti asosidagi baholarni aniqlashning ikkita asosiy usuli mavjud:
Umumiqtisodiy shart-sharoitlar, bozor kon’yunkturasi va ishlab chiqarish
o‘sishining egri chizig‘ini matematik tahlil qilish asosida statistik istiqbolni
belgilash.
Xo‘jalik yurituvchi subyekt sotishni tashkil etish bo‘limi boshqaruvchilari va
xodimlarining fikrlarini yig‘ish orqali olingan ekspert xulosasi. Ayrim xo‘jalik
yurituvchi subyektlarda sotishni tashkil etish xodimlari tomonidan har bir mijozga
sotilayotgan har bir mahsulotni hisoblab chiqiladi. Boshqa xo‘jalik yurituvchi
subyektlarda esa, butun mintaqadagi umumiy sotuvlar hajmini mintaqaviy
boshqaruvchilar tomonidan hisoblanadi.
Bu usullarning har biri o‘z ijobiy va salbiy jihatlariga ega. Amaliyotning
ko‘rsatishicha, ko‘pgina yirik xo‘jalik yurituvchi subyektlar bu usullarning
ikkalasidan ham mos ravishda foydalanishadi. Ayrim xo‘jalik yurituvchi
subyektlar regression tahlil, mahsulot chiqarish xarajatlari va ekonometrik
modellar kabi qiyin uslublardan foydalanish istiqbolni to‘g‘ri belgilashda qo‘l
kelmaydi degan nuqtayi- nazarga egalar.
182
Statistik
prognoz
Ekspertlar
bahosi
Shulardan kelib chiqqan holda sotuv
byudjetini
tuzishda
quyidagi
ikki
usuldan foydalaniladi *
Umumiqtisodiy sharoitlarning,
bozor konyunkturasining grafikli
matematik tahlili
Sotuv bo‘limi mutaxassislari va
boshqaruvchi, ya’ni menejerlarning
fikr-mulohazalari
asosida
Shuning uchun, hisobga olish qiyin bo‘lgan, xo‘jalik yurituvchi subyekt
rahbarining shaxsiy ishbilarmonlik xususiyatidan kelib chiqadigan xulosasi ham bu
yo‘nalishda muhimdir
*- Bu ikkala usulning albatta bir qator yutuq va samaralari mavjud, lekin
kamchiliklardan ham holi emas.
8. a) Illyustrativ misol
«Ulug‘bek» xo‘jalik yurituvchi subyekti uy-ro‘zg‘or buyumlari ishlab chiqaradi
va sotadi. O‘tgan yil yakuni bo‘yicha buxgalteriya schyotlarida quyidagi qoldiqlar
mavjud:
T
.r
Schetlarning nomi
Miqdori,
(pul
birligida)
183
1
Pul mablag‘lari
15 450
2
Olinadigan schetlar
19 900
3
Materiallar zaxirasi
18 510
184
185
4
Tugallanmagan ishlab chiqarish
24 680
5
Tayyor mahsulotlar zaxirasi
21 940
6
Bo‘nak (avans) sifatida to‘langan xarajatlar
3 420
7
Asosiy vositalar
262 800
8
Asosiy vositalarga to‘plangan amortizatsiya
52 560
9
Boshqa aktivlar
9 480
1
0
To‘lanadigan schetlar
52 640
1
1
To‘lanadigan garov pullari
70 000
1
2
Oddiy aksiyalar
90 000
1
3
Taqsimlanmagan foyda
74 980
Hisobot yilining I-kvartali chiqimlari va xarajatlari uchun byudjet tuzilgan. Bu
byudjet ma’lumotlari quyidagicha:
T
.r
Xarajatlar va chiqimlar
Miqdori,
(pul
birligida)
1
Materiallar sotib olish
58 100
2
Materiallarni ishlatish
60 240
3
Mehnat xarajatlari
42 880
4
Umum ishlab chiqarish xarajatlari
51 910
5
Tijorat xarajatlari
35 820
6
Ma’muriy-boshqaruv xarajatlari
60 230
7
Kapital quyilmalar
-
8
Ishlab chiqiladigan mahsulot tannarxi
163 990
9
Sotiladigan mahsulot tannarxi
165 440
Pul mablag‘lari bo‘yicha har oy oxiriga qolishi rejalashtirilayotgan miqdor:
yanvar oyi oxirida 34610 p.b.; fevralda - 60190 p.b.; martda - 96240.
Sotuv hajmi quyidagicha rejalashtirilgan: yanvarda 175 210
fevralda 124 890
martda 122 860
186
18
510
58
100
76
610
60
240
16
370
«Olinadigan schetlar»dagi qoldiq summasining kvartal oxirida ikki marta o‘sishi,
«to‘lanadigan schetlar»dagi qoldiqning bo‘lsa 25 foizga kamayishi kutilmoqda.
Shuningdek, garov to‘lovlarining shu kvartalda 6000 p.b.ga, bo‘nak sifatida
to‘lanadigan xarajatlarning 20000 p.b.ga va boshqa aktivlar miqdorining 50 foizga
o‘sishi kutilmoqda. Asosiy vositalar amortizatsiyasi hajmi yil uchun 10 foiz
miqdorda hisob-kitob qilinmoqda. Foyda solig‘i hajmi 34 foiz miqdorida.
Talab qilinadi:
I-kvartal uchun foyda va zararlar to‘g‘risidagi hisobotni tuzing;
Xo‘jalik yurituvchi subyektning 31-mart kuniga bo‘lishi mumkin bo‘lgan
moliyaviy ahvoli istiqbolini belgilab bering.
Yechimi:
dastlabki hisob-kitoblar: materiallar zaxirasi
kvartal
boshidagi
qoldiq
sotib
olingan
materiallar
foydalanishga yaroqli materiallar minus: ishlatilgan materiallar
kvartal
oxiridagi qoldiq
tugallanmagan ishlab chiqarish
kvartal boshidagi qoldiq
24
680
hisobot
davridagi
xarajatlar:
materiallar
60 240
mehnat xarajatlari
42 880
umum ishlab chiqarish xarajatlari 51 910
jami ishlab chiqarish xarajatlari 179 710
minus: ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxi 163 990
kvartal oxiridagi qoldiq
15 720
tayyor mahsulotlar zaxirasi
kvartal boshidagi qoldiq
21 940
ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxi
163 990
sotilayotgan mahsulot qiymati
185 930
187
minus: sotilgan mahsulot tannarxi165 440
kvartal oxiridagi qoldiq
20 490
188
b) masalaning yakuniy yechimi: (Foyda va zararlar to‘g‘risidagi hisobot)
Mahsulotlar sotuvidan tushadigan tushum
422
960
Sotiladigan mahsulot tannarxi
165
440
Yalpi foyda
257
520
minus: tijorat xarajatlari
35 820
ma’muriy-boshqaruv xarajatlari
60 230
96
050
Soliq va foizlar to‘lovigacha bo‘lgan foyda
161
470
foizlar bo‘yicha to‘lovlar
2 000
Soliqqa tortiladigan foyda
159
470
soliq summasi, 34%
54 220
Sof foyda
105
250
Xo‘jalik yurituvchi subyektning moliyaviy ahvoli istiqboli
joriy aktivlar
Pul mablag‘lari
96 240
Olinadigan schetlar (19 900 x 2)
39 800
Materiallar zaxirasi
16 370
Tugallanmagan ishlab chiqarish
15 720
Tayyor mahsulotlar zaxirasi
20 490
Bo‘nak sifatida to‘lanadigan xarajatlar
23 420
joriy aktivlar jami
212
040
Noaylanma aktivlar
Asosiy vositalar
262 800
Minus: toplangan amortizatsiya
59 130
203
670
Boshqa aktivlar
14
220
jami aktivlar
429
930
189
joriy majburiyatlar
To‘lanadigan schetlar
39 480
To‘lanadigan soliqlar
54 220
Jami joriy majburiyatlar
93
700
To‘lanadigan garov summalari (70000-4000)
66
000
Jami majburiyatlar
159
700
Ustav kapitali
Oddiy aksiyalar
90 000
Taqsimlanmagan foyda (74 980 + 105 250)
180 230
Jami ustav kapitali
270
230
Jami majburiyatlar va ustav kapitali
429
930
b) Test savollari
Umumiy byudjetni ishlab chiqishda quyidagi qaysi joriy byudjet asos qilib
olinadi?
tijorat xarajatlari byudjeti
sotish byudjeti
v) ishlab chiqarish byudjeti
g) materiallarni xarid qilish va ishlatish byudjeti
Xarid qilinishi lozim bo‘lgan materiallarning umumiy hajmini aniqlash uchun
qanday byudjet tuzilishi lozim?
tijorat xarajatlari byudjeti
sotish byudjeti
v) ishlab chiqarish byudjeti
g) materiallarni ishlatish byudjeti
Kelgusidagi ishlab chiqarish rejasini bajarishda e’tiborga olinadigan, nazarda
tutilayotgan ishlab chiqarish xarajatlari to‘g‘risidagi
190
atroflicha ma’lumotni o‘zida mujassamlashtirgan byudjetlardan biri (to‘g‘ri
materiallar sarfi va to‘g‘ri ish haqi xarajatlaridan tashqari), bu:
umum ishlab chiqarish xarajatlari byudjeti
bosh byudjet
v) kapital xarajatlar byudjeti
g) umum va ma’muriy boshqaruv xarajatlari byudjeti
Quyidagi qaysi hujjat ishlab chiqilgunga qadar, pul mablag‘lari to‘g‘risidagi
byudjet ishlab chiqilgan bo‘lishi lozim?
foyda va zararlar to‘g‘risidagi hisobot prognozi
kapital xarajatlar byudjeti v) sotuv byudjeti
g) xo‘jalik yurituvchi subyektning moliyaviy holati to‘g‘risidagi hisobot prognozi
(buxgalteriya balansi)
Xo‘jalik yurituvchi subyektning sotuv byudjetida quyidagi ma’lumotlar mavjud:
Oktabr oyida "A" mahsulotidan 12500 birlik va "V" mahsulotidan 33100 birlik
sotish mo‘ljallangan. "A"mahsulotining sotish bahosi - 22.4 p.b., va "V"
mahsulotiniki - 32.0. Mahsulotlarni sotish bo‘limi, sotilgan "A" mahsulotdan 6 foiz
va "V" mahsulotdan 8 foiz "комиссионный" oladi. Shu oyda, Sizningcha,
комиссионный byudjetida qancha mablag‘ kirimi rejalashtirilgan?
106 276
101 536 v) 84 736 g) 92 436
Xo‘jalik yurituvchi subyekt iyul oyida - 134000 p.b., avgust oyida 226000 p.b. va
sentabr oyida 188000 p.b.da tovarlarni kreditga sotgan. Tovarlarni kreditga sotish
tajribalaridan shu narsa ma’lumki, sotilgan tovarlarning taxminan 60 foiz
miqdoridagi mablag‘i keyingi oyda, 36 foizi ikkinchi oyda va qolgan 4 foizi umuman
olinmasligi mumkin. Shu holatlardan kelib chiqib topingchi, sentabr oyida sotilgan
tovarlardan qancha mablag‘ olinishi mumkin?
183 840
194 160 v) 226 000 g) 188 000
Xo‘jalik yurituvchi subyektning bir oy mobaynidagi faoliyatini iloji boricha
atroflicha baholash uchun eng yaxshi mezon qaysi?
191
oy bo‘yicha byudjetda belgilangan rejalarning bajarilishi
xaqiqatda bajarilgan holatning o‘tgan yildagi xuddi shu oy holati bilan
taqqoslanishi
v) xaqiqatda bajarilgan holatning o‘tgan oy bilan taqqoslanishi
g) boshqa mezonlar
Quyidagi mulohazalar haqida fikringiz qanday?
Sotish hajmini prognoz qilishning eng samarali usuli - o‘tgan yilgi haqiqiy sotish
hajmini asos qilib olish va uni biroz ko‘paytirish kerak
HA
b) YO‘Q
Har qanday byudjetni tuzishdagi eng katta to‘siq, bu - ishlab chiqarish hajmi
HA
b) YO‘Q
Xo‘jalik yurituvchi subyektning joriy byudjetini tayyorlashda eng so‘nggi
bosqich, bu:
foyda va zararlar to‘g‘risidagi hisobot
buxgalteriya balansi
v) pul oqimlari to‘g‘risidagi hisobot
g) bironta ham band to‘g‘ri emas
Xarid qilinishi zarur bo‘lgan materiallar miqdori, ishlatilgan materiallarning
soniga:
davr oxiriga rejalashtirilgan materiallar zaxirasini qo‘shib, davr boshiga bo‘lgan
materiallar zaxirasini minus qilish qiymatiga teng
davr boshiga bo‘lgan materiallar zaxirasini qo‘shib, davr oxiriga rejalashtirilgan
materiallar zaxirasini minus qilish qiymatiga teng
v) ikkala band ham to‘g‘ri
g) ikkila band ham noto‘g‘ri
Xo‘jalik yurituvchi subyektda aniq bir tovar bo‘yicha boshlang‘ich qoldiq -
20000 birlik mavjud. Byudjet tuzilayotgan oyning oxirida shu tovar bo‘yicha 14500
192
birlik qolishi va oy davomida 59000 birlik ishlab chiqarilishi rejalashtirilgan. Shu
holatda sotuv hajmi qanchani tashkil qiladi?
53 500 birlik
64 500 birlik
v) 59 000 birlik
g) bironta ham javob to‘g‘ri emas
Xo‘jalik yurituvchi subyekt to‘g‘ri materiallar zaxirasi miqdorini 40 foizga
kamaytirmoqchi. Byudjet tuzilayotgan oyning boshiga shu materiallar qoldig‘i
120000 metrni tashkil qilgan. Xo‘jalik yurituvchi subyekt 84000 birlik mahsulot
ishlab chiqarishni rejalashtirgan. Har bir birlik mahsulot ishlab chiqarish uchun 2.5
metr shu xildagi material ishlatiladi. Byudjet tuzilayotgan oy uchun shu materialdan
yana qancha sotib olinishi lozim?
138 000 metr
258 000 metr
v) 64 800 metr
g) bironta ham javob to‘g‘ri emas
Xo‘jalik yurituvchi subyekt faoliyati bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar mavjud:
14.
Yil davomida xarid qilingan tovarlar summasi
350 000
Yil oxiriga tovar qoldig‘i
70 000
Xaridorlardan kelib tushgan pul mablag‘lari
200 000
Barcha tovarlar xarid qilingan bahosidan (tannarxidan) 40 foiz yuqori bahoda
sotilgan. Barcha tovarlar kreditga sotilgan va barcha sotilgan tovarlar uchun pul
albatta olinadi deb faraz qilinsa, yilning oxirgi kuniga, ya’ni 31 dekabrga "Olinadigan
schetlar"da qoldiq (saldo) qanchani tashkil qiladi?
50 000 p.b.
192 000 p.b.
193
v) 250 000 p.b.
g) 290 000 p.b.
15. Byudjet tuzilgan yil mobaynida ishlab chiqarish xo‘jalik yurituvchi subyekti
kreditga 219000 p.b.dagi mahsulot sotib undan shu yili 143500 p.b. kirim qilmoqchi.
Faraz qilinayaptiki, shu hisobot yilida boshqa hech qanaqangi tushum bo‘lmaydi va
aynan shu yilgi naqd pul to‘lovlari 179000 p.b.ni tashkil qiladi. Bulardan tashqari
"Pul mablag‘lari" schetida yilning oxirida yana 10000 p.b. qolishi lozim bo‘lsa,
xo‘jalik yurituvchi subyekt o‘z faoliyatiga qo‘shimcha ravishda yana qancha
mablag‘ni jalb qilishi lozim?
45 500
44 500
v) 24 500
g) bironta ham javob to‘g‘ri emas
8. v) Muommalar va vazifalar 1. To‘lanadigan xarajatlarni rejalashtirish
Xo‘jalik yurituvchi subyekt kelgusi oy uchun pul mablag‘lari byudjetini tuzdi.
Unda tovarlar zaxirasi bilan bog‘liq quyidagi ma’lumotlar mavjud:
Oy boshidagi zaxira
180 000
Oy davomida sotilishi mumkin bo‘lgan tovarlar tannarxi
900 000
Oy oxiriga qolishi mo‘ljallanayotgan zaxira
160 000
Oy boshlanguncha xarid qilingan tovarlar uchun shu oyda
to‘lanadigan mablag‘lar
210 000
Hisobot oyida shu oyda xarid qilingan tovarlar uchun
to‘lovlar
80 foiz
Talab qilinadi:
Xarid qilinayotgan tovarlar uchun shu hisobot oyida qancha mablag ‘ to ‘lanishi
lozimligini toping.
2. Pul mablag‘lari byudjetining elementlari Quyidagi ma’lumotlar mavjud:
1-
variant
2-
variant
Pul mablag‘larining boshlang‘ich qoldig‘i
4 200
3 700
194
Tushimi kutilayotgan pul mablag‘lari
98 000
73 600
Kutilayotgan to‘lovlar
89 000
80 800
Oy oxiriga qolishi kutilayotgan qoldiq
8 000
9 500
Talab qilinadi:
Xo‘jalik yurituvchi subyekt qancha mablag‘ni qarzga olishi lozimligini yoki
qarzlari va to‘lovlarni to‘lash uchun o‘z mablag‘i yetishi mumkinligini toping. Har
ikkala variantni ham mustaqil ishlang.
Ishlab chiqarish byudjetini tayyorlash
Xo‘jalik yurituvchi subyekt darvozalar ishlab chiqaradi. Kelgusi yil uchun sotuv
hajmi bo‘yicha istiqbol reja quyidagicha, (donada):
Yanvar
50 000
Iyul
40
000
Fevral
40 000
Avgust
50
000
Mart
60 000
Sentabr
60
000
Aprel
70 000
Oktabr
70
000
May
60 000
Noyabr
80
000
Iyun
50 000
Dekabr
60
000
Kelgusi yil yanvar oyi uchun sotuv hajmining istiqbol rejasi - 60 000 dona eshik.
Shu yil yanvar oyi boshiga bo‘lgan qoldiq - 15 000 dona. Xo‘jalik yurituvchi subyekt
tovar (eshik) zaxirasi bo‘yicha quyidagi tamoyilga amal qiladi: minimal zaxira
miqdori 15 000 donadan kam bo‘lmasligi va maksimal miqdori - kelgusi oyda
sotilishi rejalashtirilgan miqdorning yarmisiga teng bo‘lishi lozim. Maksimal ishlab
chiqarish quvvati - bir oyga 65 000 dona eshik.
Talab qilinadi:
Yuqorida keltirilgan ma’lumotlardan foydalanib kelgusi yil uchun, har oydagisini
alohida ko‘rsatgan holda, ishlab chiqarish byudjetini tuzing.
Kelgusi yilning 31-dekabr kuniga qoladigan oxirgi qoldiq miqdori qanchaga teng
bo‘ladi?
Materiallar xaridi byudjeti
195
Xo‘jalik yurituvchi subyekt yog‘och eshiklar ishlab chiqaradi. Kelgusi yil uchun
sotuv hajmi bo‘yicha dastlabki besh oylik istiqbol reja quyidagicha (donada):
Iyun
50 000
Yanvar
10 800
Fevral
15 600
Mart
12 200
Aprel
10 400
May
9 800
Har oyning oxiridagi tayyor mahsulot qoldig‘i, kelgusi oyda sotilishi belgilangan
miqdorning 25 foiz hajmida bo‘lishi lozim. Yanvar oyining dastlabki kunida
ombordagi shu mahsulot qoldig‘i 2 700 dona bo‘lgan. Oy oxirida tugallanmagan
ishlab chiqarish qolmaydi. Bir dona mahsulotni ishlab chiqarish uchun ikki xildagi
materiallardan quyidagicha miqdorda kerak bo‘ladi:
«A» materialidan
4 dona
«V» materialidan
5 dona
Har oyning oxiridagi materiallar qoldig‘i, kelgusi oyda ishlatilishi belgilangan
miqdorning yarmisi hajmida bo‘lishi lozim.
Talab qilinadi:
Kelgusi yilning I-kvartalidagi har bir oy uchun xarid qilinishi lozim bo‘lgan
materiallar miqdorini toping - materiallar xaridi byudjetini tuzing.
g) Vaziyatli masalalar
«Avto-motor» xo‘jalik yurituvchi subyekti yuqori malakali mutaxassislar
mehnatiga tayanib va maxsus quyilgan po‘latlardan yengil avtomashinalarga ehtiyot
qismlari ishlab chiqaradi. Xo‘jalik yurituvchi subyekt rahbariyati kelgusi yil uchun
bosh (asosiy) byudjetni ishlab chiqishga kirishdi. Uni tuzish jarayoni bo‘yicha
quyidagi mulohazalar mavjud:
Tugallanmagan ishlab chiqarish zaxirasi juda kam va shunga muvofiq uni
e’tiborga olmaslik mumkin;
Materiallar va tayyor mahsulotlarga bo‘lgan baho o‘zgarmaydi;
196
Barcha umum ishlab chiqarish xarajatlari bitta bazaga, ya’ni to‘g‘ri mehnat sarfi
soati miqdoriga muvofiq hisoblanadi.
Materiallar va mehnat sarfi:
miqdori
bahosi (pul birligida)
Po‘lat 111
kg
7
Po‘lat 112
kg
10
Mehnat xarajati
soat
20
Umum ishlab chiqarish xarajatlari to‘g‘ri mehnat sarfi soati miqdoriga muvofiq
taqsimlanadi.
Bir
dona
tayyor mahsulotga
Mahsulotlar
«A» mahsuloti (oddiy
rejimga
mo‘ljallangan
ehtiyot qism)
«Z» mahsuloti (yuqori
quvvatga
mo‘ljallangan
ehtiyot qism)
Po‘lat 111
12 kg
12 kg
Po‘lat 112
6 kg
8 kg
Mehnat sarfi
4 soat
6 soat
Mahsulotlar
«A» mahsuloti
«Z» mahsuloti
Sotish hajmi, donada
5 000
1 000
Bir donasining sotish bahosi
600
800
Kutilayotgan
oxirgi
qoldiq,
donada
1 100
50
Boshlang‘ich qoldiq, donada
100
50
Boshlang‘ich qoldiq, so‘mda
38 400
2 200
Materiallar zaxirasi:
197
Po‘lat
111
Materiallar
Po‘lat 112
198
Boshlang‘ich zaxira, kg
7 000
6 000
Rejalashtirilgan oxirgi qoldiq, kg
8 000
2 000
Xo‘jalik yurituvchi subyekt rahbarlari ko‘zda tutilayotgan faoliyatni amalga
oshirish uchun quyidagi xarajatlar sodir etiladi deb hisob-kitob qilishayapti:
Umum ishlab chiqarish xarajatlari
Pul birligida
Yordamchi materiallar
90 000
Bilvosita mehnat sarflari
200 000
Mehnat ta ’tillari to ‘lovlari
320 000
Energiya xarajatlari, o‘zgaruvchan qismi
90 000
Joriy ta ’mirlash xarajati, o ‘zgaruvchan qismi
70 000
Amortizatsiya
230 000
Mulk solig ‘i
50 000
Mulkni sug‘urtalash xarajatlari
10 000
Nazorat chiqimlari
100 000
Energiya xarajatlari, doimiy qismi
20 000
Joriy ta ’mirlash xarajati, doimiy qismi
20 000
Jami
1 200 000
Marketing va ma’muriy boshqaruv xarajatlari
Komission xarajatlar
200 000
Reklama xarajatlari
60 000
Sotuv bo ‘limi ishchilari ish haqi
100 000
Xizmat safari xarajatlari
90 000
Metall kesuvchilarning ish haqi
100 000
YOrdamchi materiallar
12 000
Boshqaruvchilarning ish haqi
260 000
Boshqa xarajatlar
48 000
Jami:
870 000
Talab qilinadi:
199
Kelgusi yil uchun operativ byudjetni tuzing. Buning uchun quyidagi byudjetlarni
tuzish lozim:
Sotuv byudjeti.
Ishlab chiqarish byudjeti (donada).
Materiallarni ishlatish byudjeti.
Mehnat sarfi byudjeti.
Umum ishlab chiqarish xarajatlari byudjeti.
Davr oxiriga bo‘ladigan qoldiqlar byudjeti.
Sotiladigan mahsulotlar tannarxi byudjeti.
Marketing va ma’muriy boshqaruv xarajatlari byudjeti.
Foyda
va
zararlar
to‘g‘risidagi
byudjet
hisoboti.
| 