51
bo‗limlarning ma‘lumotlar bazalariga moslashtirish va o‗zgarishlarni
uzatish bo‗yicha so‗rovlar yuzaga keladi.
Markaziy ofisning tarmoq kompleksi axborot uzatish tezligi jihatidan
juda talabchan hisoblanadi. Markaziy ofis odatda yo‗riqnoma yordamida
bir-biriga ulangan bir yoki bir nechta cheklangan mahalliy tarmoqqa ega.
Sug‗urta
kompaniyalarida
ishni
avtomatlashtirish
va
axborot
texnologiyalaridan foydalanish muhim moddiy va moliyaviy resurslarni
talab qiladi va asosan yirik sug‗urta kompaniyalarida amalga oshiriladi.
Avvalo, ish boshqaruvning quyi darajasida – mutaxassislarning ish
joylarida avtomatlashtiriladi. Menejmentning yuqori va o‗rta darajalari
(filiallar rahbarlari, sug‗urta kompaniyasi) amalda avtomatlashtirilmagan
(sug‗urta kompaniyasining buxgalteriya faoliyati bundan mustasno)
bo‗ladi. Keyinchalik avtomatlashtirish barcha sug‗urta turlari va boshqaruv
darajalari uchun sug‗urta tahlilini ishlab chiqishni taqozo etadi.
Yangi
texnologiya axborot jarayonlarini integratsiyalashni (birlashtirishni) talab
qiladi, jumladan:
sug‗urta biznesida axborot tizimini rivojlantirish uchun ishlab
chiqaruvchi dasturiy vositalarni jalb qilish;
bir xil va bir jinsli bo‗lmagan kompyuter tarmoqlarida mijoz-server
arxitekturasidan foydalanishni yo‗lga qo‗yish;
masofadan kirishni ta‘minlash uchun bulutli texnologiyalardan
foydalanish;
zamonaviy sug‗urta biznesini real vaqt rejimida amalga oshirish (real
vaqtni ma‘lumotlar bazasi serverining arxitekturasiga asoslangan
foydalanadigan tizimlar ta‘minlaydi);
SQL so‗rovlar tilida mijoz va server bilan o‗zaro aloqada bo‗lgan
mijoz-server rejimini ta‘minlash.
Sug‗urta kompaniyasi filiallarining
ish joylari uchun markaziy
ofisning serveri bilan aloqani ta‘minlash talab qilinadi. Yevropa
davlatlarida sug‗urta kompaniyalarining axborot texnologiyalarini joriy
etish uchun amalga oshiradigan xarajatlari sarflangan mablag‗larning 1/5
qismiga to‗g‗ri keladi. Ushbu mablag‗larning uchdan bir qismi texnik
vositalarga, uchdan biri dasturiy ta‘minotga, uchdan biri esa xodimlarni
tayyorlashga sarflanadi.
Biroq O‗zbekiston sug‗urta bozori uchun bunday ko‗rsatkichlar hali
xarakterli emas, ammo rivojlanish istiqbollari sari ildam qadamlar
qo‗yilgan. Sug‗urta kompaniyalari faoliyatining ayrim yo‗nalishlarini
tartibga soluvchi me‘yoriy hujjatlar soni
asta-sekin kengayib bormoqda,
ya‘ni sug‗urta faoliyatini takomillashtirish, sug‗urta zaxiralarini
52
joylashtirish hajmi va tartibi, qayta sug‗urta talablari va standartlari,
buxgalteriya hisobini yuritish, sug‗urta hisobotlari va boshqalar. Bu
mamlakat sug‗urta bozorida faoliyat texnologiyalarini
bosqichma-bosqich
birlashtirish uchun dastlabki sharoitlarni yaratadi. Huquqiy talablar va
bozor konyunkturalari ta‘siri ostida zamonaviy axborot tizimi mavjud
bo‗lgan kuchli sug‗urta kompaniyalari guruhi shakllandi. O‗zbekiston
sug‗urta bozori va Yevropa mamlakatlari sug‗urta bozori o‗rtasidagi
farqlarni qisqartirgan holda sug‗urta bozorining o‗zi bosqichma-bosqich
rivojlanib bormoqda. Bu yuqori malakali ishlab chiqaruvchilarning
nisbatan kichik guruhlari tomonidan sug‗urta faoliyatining yaxlit
tizimlarini tezda yaratish va amalga oshirishga imkon beradi.
Axborot
tizimi avtomatlashtirilgan axborot muhitini shakllantirish orqali sug‗urta
kompaniyalarining ish uslubini o‗zgartirmoqda. Axborotni qabul qilish,
kerakli
interaktiv
kanalni
tanlash
imkoniyatlarining
mavjudligi
foydalanuvchining jarayonni o‗zi boshqarishini ta‘minlamoqda. Aloqa
vositalarining rivojlanishi dunyoning istalgan nuqtasida sug‗urta
jarayonining har qanday abonenti bilan ma‘lumotlarni uzatish va video
tasvirlar orqali aloqa qilish imkoniyatini yaratadi, elektron sug‗urtani joriy
etish istiqbollarini amalga oshiradi. Elektron sug‗urta nuqtai nazaridan
sug‗urtani amalga oshirish shartlari ham o‗zgarib boradi. Umuman
olganda, O‗zbekiston sug‗urta tizimi rivojlangan
davlatlardan kam
bo‗lmagan darajada muvaffaqiyatli ishlashga qodir, sohada zamonaviy
axborot texnologiyalarini faol qo‗llash bo‗yicha hukumat tomonidan qator
imkoniyatlar yaratilmoqda, buning samarasi o‗laroq kelajakda biznesning
kaliti uning kuchli axborot ta‘minoti bo‗ladi.
