8
sifatida faoliyat yuritadigan tijorat tashkiloti bo‗lib, u sug‗urta risklarini
qabul qilish orqali sug‗urta shartnomalarini tuzish va u bo‗yicha sug‗urta
javobgarligini olib borish orqali foyda olish
maqsadida tashkil etilgan
yuridik shaxs hisoblanadi. Sug‗urta faoliyatini amalga oshirish uchun
belgilangan tartibda litsenziya talab qilinadi. Sug‗urta tashkiloti
tavakkalchilikni
baholaydi,
ularga
muvofiq
keluvchi
sug‗urta
mukofotlarini undiradi, sug‗urta zaxiralarini shakllantiradi
va belgilangan
tartibda va shartlarda o‗z aktivlarini vaqtincha joylashtiradi, ko‗rilgan
zararlarni aniqlaydi va uning miqdorini belgilaydi,
shuningdek
shartnomada ko‗rsatilgan hollarda sug‗urta to‗lovlarini amalga oshiradi.
Sug‗urta kompaniyasi mustaqil xo‗jalik sub‘ekti sifatida faoliyat
yuritib, o‗z faoliyatida boshqa sug‗urtalovchilar bilan munosabatlarni
qayta sug‗urta va birgalikda sug‗urtalash asosida amalga oshiradilar.
Sug‗urta o‗z mohiyatiga ko‗ra noxush
hodisalarning yuz berishi
natijasida ko‗riladigan zararlarni qoplash maqsadida zaxira fondlarini
shakllantirishni ifodalaydi. Sug‗urtalanuvchi sug‗urta kompaniyasi bilan
sug‗urta shartnomasini tuzadi va shartnomaga muvofiq sug‗urtalovchiga
sug‗urta mukofotlari to‗lovini amalga oshiradi.
Umuman olganda, barcha
sug‗urtalovchilarning to‗lovlari zaxira fondini tashkil etadi va sug‗urta
hodisasi yuz bergan taqdirda sug‗urta kompaniyasi sug‗urtalanuvchilarga
shartnomada belgilangan sug‗urta summasi doirasidagi mablag‗larni
to‗laydi va shu bilan noxush hodisalardan kelib chiqadigan zararlarni
kamaytiradi. Sug‗urtalanuvchilar tomonidan to‗lanadigan
mukofotlar
miqdori maxsus me‘yorlar bilan belgilanadi, ular ma‘lum bir hodisa
(sug‗urta hodisasi)ning sodir bo‗lish ehtimollik darajasiga bog‗liq bo‗lib,
sug‗urta summasiga nisbatan hisoblanadi. Sug‗urta summasi (sug‗urta
to‗lovi) esa sug‗urta shartnomasi va (yoki) maxsus me‘yoriy
hujjat bilan
belgilangan va sug‗urta hodisasi yuz berganda sug‗urtalovchi tomonidan
sug‗urtalanuvchi yoki sug‗urtalangan shaxsga to‗lanadigan pul
mablag‗larini ifodalaydi. Sug‗urta munosabatlarining amalga oshish
doirasi tor bo‗lib, qayta taqsimlash faqatgina sug‗urta
kompaniyalari va
sug‗urta qildiruvchilar o‗rtasida amalga oshiriladi.
Sug‗urtalovchi
faoliyati
o‗ta mas‘uliyatli faoliyat bo‗lib,
zimmasidagi majburiyatlarning bajarilmasligi unga ko‗pgina salbiy
oqibatlarni keltirib chiqaradi. O‗zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari
qatorida sug‗urta faoliyatini tartibga soluvchi
qonunchilik hujjatlari ham
mavjud bo‗lib, bugungi kunda sug‗urtalovchilar ularga rioya etgan holda
faoliyat yuritadi va davlat tomonidan nazorat qilinadi.
