443
1. Inflyatsiyaning mohiyati faqatgina muomaladagi pul massasining
ortiqchaligi bilan izohlanishi toʻgʻrimi?
2.
Inflyatsiyani
tushuntirib
berishda
keynchilarning
va
neoklassiklarning yondashuvlari qanday farq qiladi?
3. Inflyatsiyaning ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlari qanday?
4. Talab inflyatsiyasi qanday sodir boʻladi?
5. Taklif inflyatsiyasiga izoh bering?
6. Fillips egri chizigʻi qaysi koʻrsatkichlar oʻrtasidagi bogʻliqlikni
koʻrsatadi? Bu bogʻliqlik qanday tavsiflanadi?
7. Aksilinflyatsiya siyosatining mohiyatini tushuntirib bering.
8. Inflyatsiya soʻzining ma’nosi nima?
9.Inflyatsiyaning haqiqiy darajasi qanday aniqlanadi?
10.Oʻzbekistonda soʻnggi yillarda nima
sababdan inflyatsiyaning
yuqori darajasi kuzatilmoqda.
444
XXII BOB. YALPI TALAB-YALPI TAKLIF MODELI
22.1. Yalpi talab - yalpi taklif modeliga umumiy tavsif
Har qanday bozorda vaziyat talab va taklif oʻrtasidagi nisbatga
bogʻliq boʻlib, ular hajmlarining oʻzgarishi baholarning oʻzgarishini
keltirib chiqaradi. Baholarning oʻzgarishi
esa talab va taklif
hajmlariga
ta’sir
koʻrsatadi.
Bunday
oʻzaro
bogʻliqlik
umumlashtirilgan holda koʻrib chiqiladigan milliy bozorga ham
taalluqlidir.
Alohida tovarlar va xizmatlar bozoridagi bunday bogʻliqlik talab va
taklif modeli yordamida tadqiq qilinishini yaxshi bilamiz. Ammo
makrokoʻlamda milliy ishlab chiqarish hajmining oʻzgarishi
bilan birga
baholar umumiy darajasining oʻzgarishi oʻrtasida bogʻliqlikni tadqiq
qilish, nima uchun milliy ishlab chiqarish
hajmi ayrim davrlarda
barqaror oʻsishi, ba’zi davrlarda esa pasayib ketishni izohlab berish
uchun bu modellardan foydalanib boʻlmaydi.
Bu vazifani bajarish uchun yalpi talab - yalpi taklif (AD-AS
aggregate demand- aggregate supply) modelidan foydalanamiz.
Bu modelda yalpi taklif, baholarning umumiy darajasi kabi agregat
koʻrsatkichlaridan foydalaniladi.
Makroiqtisodiyotda AD-AS modeli ishlab
chiqarish hajmlari va
baholar darajalarining tebranishlarini hamda ular oʻzgarishining
oqibatlarini oʻrganish uchun bazaviy model boʻlib hisoblanadi. AD-AS
modeli yordamida davlat iqtisodiy siyosatining turli variantlari tasvirlab
berilishi mumkin.
Yalpi talab – uy xoʻjaliklari,
korxonalar, hukumat va chet ellik
xaridorlarning baholarning ma’lum darajasida
iqtisodiyotda ishlab
chiqarilgan yakuniy tovarlar va xizmatlarning umumiy hajmiga boʻlgan
talabidir.
445
Yoki boshqacha qilib aytganda yalpi talab iqtisodiyotda ishlab
chiqarilgan yakuniy tovarlar va xizmatlarni
sotib olishga qilingan
umumiy xarajatlar yigʻindisidir. Formula koʻrinishida yalpi talabni
quyidagicha tasvirlash mumkin:
