O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti




Download 2,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet76/105
Sana21.12.2023
Hajmi2,88 Mb.
#126082
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   105
Bog'liq
Ekonometrika Kaf 15.Iqtisodiy sistemologiya 10ta

 
9.3. Umumiy talabni prognozlash 
Yalpi talab – bu, barcha xo‗jalik subyektlari (hukumat, uy xo‗jaliklari, 
firmalar), tovar va xizmatlar iste‘molchilari sifatida turli narx darajalarida bu 
subyektlar qancha tovar va xizmatlar sotib olishlarini ko‗rsatuvchi modeldir.
YaMMni xarajat bo‗yicha aniqlovchi va yalpi talab- AD ni hisobga oluvchi 
bahodan tashqari omillar ko‗rsatkichlari o‗xshashligiga е‘tiborni tortadi: 
YaMM=S+J
g
+G+X
n

Bu erda: S-shaxsiy iste‘mol xarajatlari; 
J
g
-yalpi ichki xususiy investitsiyalar; 
G- hukumatni tovar va xizmatlar xaridi; 
X
n
-sof еksport.
Yalpi talab iste‘mol, investitsion, davlat xarajatlari va sof еksport 
yig‗indisidan iborat. Agar bu narxsiz omillarni qo‗shsa, narxlardagi (o‗rtacha 
tortilgan narx) tovar va xizmatlarga YATni topamiz. YaMM va AD orasida farq 
nima? Gap shundaki, iste‘mol xarajatlari (S)- YAMM еlementi sifatida qaralganda, 


120 
sotilgan, ya‘ni talab qilingan tovar va xizmatlar tushuniladi. Bu holda tahlil va 
prognozlanganda shaxsiy iste‘mol xarajatlari va iste‘mol xarajatlari kabi 
tushunchalardan foydalanish mumkin. YaMMning iste‘molchisini topmagan qismi 
YAMM hisobida yalpi ichki xususiy investitsiyalarga tovar va xizmatlar zahiralari 
o‗zgarishi investitsiyasi sifatida kiradi. Zahira oshishi ishlab chiqarish (taqlif) 
sotuvdan (talab) oshganini bildiradi va bu farq YAMM hisob - kitobida hisobga 
olinishi kerak.
Agar zahiralar kamaysa, bu yil ishlab chiqarish sotuv hajmidan kamligini, 
ya‘ni o‗tgan yil zahiralari sotilganini bildiradi. Bunda YAMMni zahiralar kamayishi 
miqdoriga kamaytirish lozim. Bundan tashqari uzoq muddat foydalaniladigan tovarlar 
xarajatlariga faqat ularning amortizatsiyasi kiritiladi. Bu ham shu yilda, ham o‗tgan 
davrlarda sotib olingan tovarlarga tegishli. Uzoq muddat foydalaniladigan 
tovarlarning sotilmagan qismi zahiralarga investitsiya sifatida kiritiladi.

Download 2,88 Mb.
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   105




Download 2,88 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Download 2,88 Mb.
Pdf ko'rish