O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti




Download 2,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet77/105
Sana21.12.2023
Hajmi2,88 Mb.
#126082
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   105
Bog'liq
Ekonometrika Kaf 15.Iqtisodiy sistemologiya 10ta

 
9.4. Iste‟mol talabini prognozlash 
 Makrodarajada qisqa va o‗rta muddatli prognozlashda iste‘mol talabi (IT)ni 
modellashtirish ustuvor o‗rin еgallaydi. Chunki, IT YAIMning katta qismini 
belgilaydi, 
ishlab 
chiqarish 
strukturasiga, 
narxlarning 
umumiy 
darajasi 
(inflyatsiya)ga, iqtisodiyotning turli sektorlaridagi narxlarning dinamikasiga ta‘sir 
ko‗rsatadi. ITning makroiqtisodiy funksiyasi aholi talab qiluvchi tovar va xizmatlar 
hajmining talabini belgilovchi asosiy omillarga (aholining sof-ixtiyoridagi daromadi, 
narxlar darajasi, jismoniy shaxslarga soliqning darajsi, kredit stavkalarining 
o‗zgarishi) bog‗liqligini ko‗rsatadi.
ITning funksiyasi umumiy holda quyidagicha bo‗ladi: 
C
n
= (
ПР
И
КР
Д
Д
Д
Ц




,
,
,
,
,
,
1
1
0
), 
Bu erda: 

TS- boylik (yoki real kassa qoldiqlari), import xaridi, % stavkasi samarasi 
orqali talabga ta‘sir еtuvchi narxlar darajasining o‗zgarishi; 


121 
D
0
-joriy shaxsiy ixtiyoridagi daromad (ish haqi, renta, % dividend, transport 
to‗lovlari va boshqalar), %; 
 D
-1
-o‗tgan yilgi daromad (shaxsiy boylik hajmi, likvidli qoldiqlar hajmi, 
yashash joylari bilan ta‘minlanganlik); 
D
+1
-kelgusida ko‗tilayotgan daromadlar (ko‗tilayotgan inflyatsiya yoki 
deflyatsiyani hisobga olgan holda real daromadlar); 
KR- iste‘molchilarning kredit qarzlari; 
 I-jismoniy shaxslarga soliqning darajasi; 

PR-kredit % stavkalarining o‗zgarishi.
Uzoq muddatli modellarga aholi sonining, jinsiy yoki strukturasining 
o‗zgarishi omilini qo‗shish mumkin.
Qisqa muddatli prognozga Keynscha variantdan foydalanish mumkin: 
C
n
=f(D
0
), 
Ya‘ni o‗zgarmas narxlarda qisqa muddatli davrda IT faqat joriy yildagi 
shaxsiy ixtiyoridagi daromadga bog‗liq bo‗ladi.
Turli 
davlatlarda 
milliy 
iqtisodiyot 
ko‗rinishiga 
va 
boshqaruvda 
qo‗llaniladigan nazariy tamoyillarga qarab bir-biridan omillarning to‗plami bilan 
farqlanuvchi shaxsiy iste‘mol xarajatlari (shaxsiy iste‘mol) modeli yoki IT modeli 
ishlab chiqiladi.
Misol sifatida A+SH da ishlab chiqilgan makroiqtisodiy chiziqli modelni 
ko‗rish mumkin: 
S=0, 47+0, 999S
-1
+0, 17U
-1
-7, 134

RS, 
Bu erda: S-shaxsiy iste‘mol, mlrd. dollar (o‗zgarmas narxlarda); 
S
-1
-o‗tgan (bazis) yildagi shaxsiy iste‘mol; 
U
-1
-bazis yildagi MD; 

RS-shaxsiy iste‘mol tovarlarining narxlar indeksi.
AQSHning deyarli barqaror yuqori rivojlangan tizimida MDning o‗sishi oddiy 
еkstropolyatsiya usuli orqali MD trendidan foydalanishi bilan aniqlanadi va u 
etarlicha mavjud omil bo‗lib chiqadi.

Download 2,88 Mb.
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   105




Download 2,88 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Download 2,88 Mb.
Pdf ko'rish