7
muhim rol o’ynamoqda. Tashqi iqtisodiy aloqalarning xususiyatlari
va ularning samaradorligi
milliy iqtisodiyot barqarorligini va uning rivojlanish harakatini aniqlaydi.
Xalqaro mehnat taqsimoti xalqaro iqtisodiy munosabatlar, ya`ni
turli mamlakatlar
o’rtasidagi xo’jalik aloqalarining negizini tashkil etadi.
Xalqaro iqtisodiy munosabatlar
quyidagi shakllarda namoyon bo’ladi:
-
tovar va xizmatlar bilan xalqaro savdo;
-
kapital va chet el investitsiyalarining harakati;
-
ishchi kuchining migratsiyasi;
-
ishlab chiqarishning davlatlararo kooperatsiyasi;
-
fan va texnika sohasidagi ayirboshlash;
-
valyuta-kredit munosabatlari.
Xalqaro mehnat taqsimoti rivojlanishi va mamlakatlar ixtisoslashuvining
kuchayishi
natijasida jahon bozori tarkib topadi. Jahon bozoriga
tovar va xizmatlarning xalqaro harakati
sifatida qarash mumkin. Jahon bozori o’zining rivojlanishida bir qator bosqichlardan o’tadiki,
ulardan har biri milliy xo’jalikning xalqaro iqtisodiy munosabatlaga jalb qilinishining ma`lum
darajasi bilan tavsiflanadi.
Kapitalning xalqaro harakati – bu kapitalning chet elda joylashtirilishi va faoliyat
qilishi. U chet elga quyidagi shakllarda chiqariladi.
1. xususiy yoki davlat kapitali shaklida. Kapitalning xalqaro tashkilotlar yo’li
bilan
harakati ko’pincha mustaqil shakl sifatida ajratiladi;
2. pul va tovar shaklida. Jumladan, kapital
chiqarish mashina va uskunalar, patentlar,
nou-xau hamda tovar kreditlari shaklida bo’lishi mumkin;
3. qisqa va uzoq muddatli kreditlar shaklida;
4. ssuda va tadbirkorlik kapitali shaklida. Ssuda shaklidagi kapital quyilmalar bo’yicha
foiz, tadbirkorlik shaklidagi kapital esa foyda keltiradi. Tadbirkorlik kapitali to’g`ridan-to’g`ri va
portfelli investitsiyalardan iborat bo’ladi. To’g’ridan-to’g’ri investitsiyalar
shu kapital hisobiga
qurilgan ob`ekt (korxona) lar ustidan nazorat qilish xuquqini beradi, portfelli
investitsiyalar esa
bunday xuqukni beraydi. U odatda aktsiya paketlari hamda obligatsiya va boshqa qimmatli
qog’ozlar shaklida beriladi.
Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning ancha
murakkab jihatlaridan biri ishchi kuchining
