O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

12 
2-MAVZU. KOMPYUTER LINGAFON SINFLARI: TURLARI
VA ULARDA ISHLASH USULLARI 
REJA: 
1) Kompyuter lingafon sinflari chet tilini o‘rgatishning asosiy texnik vositasi.
2) Zamonaviy kompyuter lingafon sinfari turlari. Kompyuter lingafon sinflarida
qo‘llanaladigan dasturiy vositalar.
3) Kompyuter lingafon sinflarida bajariladigan mashg‘ulotlar turlari va ularni 
boshqarish usullari. 
Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: FSMU texnologiyasi, Blis-so’rov texnologiyasi, Qor bo’ron 
metodi, «Nima uchun?» sxemasi texnologiyasi, Insert texnologiyasi, “bilaman. bilishni xohlayman. bilib oldim” 
metodi, Klaster. 
Adabiyotlar: A1;A2; A4; Q1; Q2; Q3; Q4; Q5; Q6; E1; E2; 
Hozir insoniyat tashabbusidagi har bir ishda kompyuterni qo’llanilayotgani yaqqol 
ko’zga tashlanmoqda. Kompyuterning dunyoga kelishiga avvalam bor injenerlar va fiziklar juda 
muhtoj bo’lganlar desak mubolag’a bo’lmaydi. Juda tez rivojlanib borayotgan fan va texnikaning 
oldida turgan masalalarni juda katta hisoblashlarga olib keladi va bo’larni faqat kompyuter 
yordamida hisoblash mumkinligini olimlar tushunib yetdilar. Endi kompyuterlarning eng oddiy 
to’plamlaridan tanlashni boshlaymiz. Boshlang’ich informatsiyalar mashinaga uzluksiz 
chizislar, ya'ni tenglamalar yordamida berilishi mumkin bo’lsa va bunda mashinalarning o’zi 
hisoblashlarni davom ettirib chizmani ekranga chisarsa, bunday mashinalar avtomatik 
hisoblash mashinalari (AHM) deyiladi. Bularning boshqacha turi raqamli hisoblash mashinalari 
(RHM) deyiladi. 
Ular uzluksiz bo’lmay diskret bo’ladilar. Bunday turdagi mashinalar barcha axborotlar 
raqamli kodlar ko’rinishida bo’ladi. IBM PC tipidagi shaxsiy kompyuterlar (SHK) asosan 
qo’yidagi asosiy qurilmalardan tashkil topadi: 
• 
Kiritish qurilmasi (Klaviatura, “Sichqoncha”);
• Chiqarish qurilmasi (Printer, Monitor); 
• Tizimli (Tizimli) blok (Xotira, protsessor, adapterlar). 
Xotira ma'lumotlarni saqlash uchun xizmat qiladi. U o’z navbatida tashqi va ichki 
xotiraga bo’linadi. Tashqi xotira (qattiq disk yoki vinchester) ma'lumotlarni uzoq muddatda 
saqlash uchun xizmat qiladi. Tashqi xotiraning quyidagi turlari ham mavjud: 
Protsessor - dastur bilan berilgan ma'lumotlarni qzgartiradigan, hamma hisoblash 
jarayonlarini boshqaradigan hamda hisoblash ishlariga tegishli moslamalarni o’zaro aloqasini 
o’rnatadigan qurilmadir. Protsessorda arifmetik va mantiqiy amallarni bajarish, xotiraga 
murojaat qilish, dasturda berilgan ko’rsatmalarni ko’rsatilgan ketma-ketlikda bajarish hamda 
xotira bilan aloqa o’rnatish amalga oshiriladi.
Protsessor asosan quyidagi qurilmalardan tashkil topadi. 
Mikroprotsessor-kompyuterni 
boshqarish 
va 
barcha 
hisob 
ishlarini 
bajaradi.
Mikroprotsessor turli amallarni tez bajarish sobiliyatiga ega. Uning tezligi sekundiga 4 milliard 
amalga va undan ortiq bo’lishi mumkin. 
Operativ xotira protsessor uchun zarur bo’lgan programmalar va ma'lumotlar saqlaydi. 
Kompyuter o’chirilishi bilan operativ xotiradagi ma'lumotlar o’chiriladi. 
Operativ xotira o’zida kompyuterda ishlayotgan programma va ma'lumotlarni saqlaydi. 
Ma'lumotlar doimiy xotiradan operativ xotiraga ko’chiriladi, olingan natijalar zarur holda 
diskka qayta yoziladi. 
Qattiq diskka programma va ma'lumotlar ko’chiriladi. 
Qattiq disk programma va ma'lumotlarni doimo saqlaydi. 
Elektron sxemalar (yoki kontrollyorlar) kompyuterga kiruvchi (monitor, klaviatura va
hokazolar) turli qurilmalar ishini boshqaradi. 
Kiritish chisarish porti orqali protsessor bilan ma'lumot almashadi. 

13 
Ichki qurilmalar bilan ma'lumot almashuvi uchun maxsus portlar, hamda umumiy 
portlar mavjud. Umumiy portlarga printer, "sichkoncha" ulanishi mumkin. 
Umumiy portlar 3 xil bo’ladi: universal seriyno`y USB1 – USB6 bilan belgilanadi, 
parallel - LPT1 - LPT4 bilan belgilanadi va ketma-ket COM1 - COM3 bilan belgilanadi. 
Universal portlar kirish chikishni parallel va ketma-ket portlarga nisbatan tez bajaradi. 
Kiritish qurimasi – komp'yuterga yangi ma'lumotlarni kiritish uchun xizmat qiladi. 
(Klaviatura, sichqon, skaner) 
Chiqarish qurilmasi – komp'yuterda joylashgan ma'lumotni foydalanuvchiga yetkazish 
uchun xizmat qiladi. (Printer, Monitor). 
Shaxsiy kompyuterning so’shimcha qurilmalari. Kompyuter imkoniyatlarini oshirish
maqsadida unga turli qo’shimcha qurilmalar ulanishi mumkin. Bu kompyuter, "sichkoncha", 
model, skaner va hokazolardir. Bunda: Printer - ma'lumotni qog’ozga chiqaradi. "Sichqoncha" - 
ma'lumot kiritilishini yengillashtiruvchi manipulyator. 
Modem - telefon tarmog’i orqali boshqa kompyuter bilan ma'lumot almashish 
imkoniyatini beradi. Skaner – qog’ozdagi ma'lumotni kompyuterga tasviriy ravishda kiritadi. 

Download 8,58 Mb.