12
2-MAVZU. KOMPYUTER LINGAFON SINFLARI: TURLARI
VA ULARDA ISHLASH USULLARI
REJA:
1) Kompyuter lingafon sinflari chet tilini o‘rgatishning asosiy texnik vositasi.
2) Zamonaviy kompyuter lingafon sinfari turlari. Kompyuter
lingafon sinflarida
qo‘llanaladigan dasturiy vositalar.
3) Kompyuter lingafon sinflarida bajariladigan mashg‘ulotlar turlari va ularni
boshqarish usullari.
Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari: FSMU texnologiyasi, Blis-so’rov texnologiyasi, Qor bo’ron
metodi, «Nima uchun?» sxemasi texnologiyasi, Insert texnologiyasi, “bilaman. bilishni xohlayman. bilib oldim”
metodi, Klaster.
Adabiyotlar: A1;A2; A4; Q1; Q2; Q3; Q4; Q5; Q6; E1; E2;
Hozir insoniyat tashabbusidagi har bir ishda kompyuterni qo’llanilayotgani yaqqol
ko’zga tashlanmoqda. Kompyuterning dunyoga kelishiga avvalam bor injenerlar va fiziklar juda
muhtoj bo’lganlar desak mubolag’a bo’lmaydi. Juda tez rivojlanib borayotgan fan va texnikaning
oldida turgan masalalarni juda katta hisoblashlarga olib keladi va bo’larni faqat kompyuter
yordamida hisoblash mumkinligini olimlar tushunib yetdilar. Endi
kompyuterlarning eng oddiy
to’plamlaridan tanlashni boshlaymiz. Boshlang’ich informatsiyalar mashinaga uzluksiz
chizislar, ya'ni tenglamalar yordamida berilishi mumkin bo’lsa va bunda mashinalarning o’zi
hisoblashlarni davom ettirib chizmani ekranga chisarsa, bunday mashinalar avtomatik
hisoblash mashinalari (AHM) deyiladi. Bularning boshqacha turi raqamli hisoblash mashinalari
(RHM) deyiladi.
Ular uzluksiz bo’lmay diskret bo’ladilar. Bunday turdagi mashinalar
barcha axborotlar
raqamli kodlar ko’rinishida bo’ladi. IBM PC tipidagi shaxsiy kompyuterlar (SHK) asosan
qo’yidagi asosiy qurilmalardan tashkil topadi:
•
Kiritish qurilmasi (Klaviatura, “Sichqoncha”);
• Chiqarish qurilmasi (Printer, Monitor);
• Tizimli (Tizimli) blok (Xotira, protsessor, adapterlar).
Xotira ma'lumotlarni saqlash uchun xizmat qiladi. U o’z navbatida tashqi va ichki
xotiraga bo’linadi. Tashqi xotira (qattiq disk yoki vinchester) ma'lumotlarni
uzoq muddatda
saqlash uchun xizmat qiladi. Tashqi xotiraning quyidagi turlari ham mavjud:
Protsessor - dastur bilan berilgan ma'lumotlarni qzgartiradigan, hamma hisoblash
jarayonlarini boshqaradigan hamda hisoblash ishlariga tegishli moslamalarni o’zaro aloqasini
o’rnatadigan qurilmadir. Protsessorda arifmetik
va mantiqiy amallarni bajarish, xotiraga
murojaat qilish, dasturda berilgan ko’rsatmalarni ko’rsatilgan ketma-ketlikda bajarish hamda
xotira bilan aloqa o’rnatish amalga oshiriladi.
Protsessor asosan quyidagi qurilmalardan tashkil topadi.
Mikroprotsessor-kompyuterni
boshqarish
va
barcha
hisob
ishlarini
bajaradi.
Mikroprotsessor turli amallarni tez bajarish sobiliyatiga ega. Uning tezligi sekundiga 4 milliard
amalga va undan ortiq bo’lishi mumkin.
Operativ xotira protsessor uchun zarur bo’lgan programmalar va ma'lumotlar saqlaydi.
Kompyuter o’chirilishi bilan operativ xotiradagi ma'lumotlar o’chiriladi.
Operativ xotira o’zida kompyuterda ishlayotgan programma va ma'lumotlarni saqlaydi.
Ma'lumotlar doimiy xotiradan operativ xotiraga ko’chiriladi, olingan natijalar zarur holda
diskka qayta yoziladi.
Qattiq diskka programma va ma'lumotlar ko’chiriladi.
Qattiq disk programma va ma'lumotlarni doimo saqlaydi.
Elektron sxemalar (yoki kontrollyorlar) kompyuterga kiruvchi (monitor,
klaviatura va
hokazolar) turli qurilmalar ishini boshqaradi.
Kiritish chisarish porti orqali protsessor bilan ma'lumot almashadi.
13
Ichki qurilmalar bilan ma'lumot almashuvi uchun maxsus portlar, hamda umumiy
portlar mavjud. Umumiy portlarga printer, "sichkoncha" ulanishi mumkin.
Umumiy portlar 3 xil bo’ladi: universal seriyno`y USB1 – USB6
bilan belgilanadi,
parallel - LPT1 - LPT4 bilan belgilanadi va ketma-ket COM1 - COM3 bilan belgilanadi.
Universal portlar kirish chikishni parallel va ketma-ket portlarga nisbatan tez bajaradi.
Kiritish qurimasi – komp'yuterga yangi ma'lumotlarni kiritish uchun xizmat qiladi.
(Klaviatura, sichqon, skaner)
Chiqarish qurilmasi – komp'yuterda joylashgan ma'lumotni foydalanuvchiga yetkazish
uchun xizmat qiladi. (Printer, Monitor).
Shaxsiy kompyuterning so’shimcha qurilmalari. Kompyuter imkoniyatlarini oshirish
maqsadida unga turli qo’shimcha qurilmalar ulanishi mumkin. Bu kompyuter, "sichkoncha",
model, skaner va hokazolardir. Bunda: Printer - ma'lumotni qog’ozga chiqaradi. "Sichqoncha" -
ma'lumot kiritilishini yengillashtiruvchi manipulyator.
Modem - telefon tarmog’i orqali boshqa kompyuter bilan ma'lumot
almashish
imkoniyatini beradi. Skaner – qog’ozdagi ma'lumotni kompyuterga tasviriy ravishda kiritadi.
