|
Radikal zanjirli xlorlash
|
| bet | 16/24 | | Sana | 19.02.2024 | | Hajmi | 0,56 Mb. | | #159055 |
Bog'liq OMKT (Amaliy mashg\'ulot)2. Radikal zanjirli xlorlash. Barcha galogenlash jarayonlari, ularning sodir bo`lishi mexanizmi buyicha 2 guruxga bulinadi: 1) Radikal zanjirli va 2) ion-katalitik.
1) Radikal zanjirli xlorlash reaksiyalarida parafin, olefin va aromatik uglevodorodlarlardagi vodorod atomi xisobiga urin almashinadi, shuningdek, galogenlarni C=C va CAr-CAr bog’larga birikishi sodir bo`ladi.
Parafin uglevodorodlari faqat urin almashinish reaksiyasi orkali molekuladagi vodorod atomini birin-ketin galogenga almashtiradi.
Olefinlar radikal-zanjirli xlorlanadi.
Reaksiya gaz muxitida ion katalizatorlarisiz davom etadi va xlorni kushbogga birikishi va vodorod atomini almashishi bilan boradi:
Olefinlarning xlor bilan reaksiyasi davomida temperatura oshishi bilan birikish reaksiyasi sekinlashadi, urin olish reaksiyasi esa tezlashadi.
Aromatik uglevodorodlar xam radikal-zanjirli mexanizm asosida xlorlash reaksiyasiga kirishadi. Olefinlar singari reaksiya 3 xil yunalishda borishi mumkin. Yon zanjirni urin almashishi, aromatik xalkada urin almashinish va xalkadagi C-C boga birikish xisobiga sodir bo`ladi. Benzol katori uglevodorodlarida yon zanjirdagi vodorod atomi urinini birin-ketin xlor atomi olishi mumkin:
Agar aromatik xalkaga ulangan zanjir uzun bulsa, urin olish a-xolatda boradi, masalan etilbenzoldan a- xloretilbenzol С6Н5-СНСl-CH3 xosil bo`ladi.
Temperatura pasayishi (<300C) bilan benzol gomologlarini xlorlashda xalkadagi C-C boga xlor birikishi kupayadi, temperatura oshishi bilan esa C-H bogdagi vodorodning xlorga almashishi kupayadi. Masalan, past temperaturada (<300C) benzoldan geksaxlorsiklogeksan, yuqori temperaturada esa xlorbenzol xosil bo`ladi:
Radikal zanjirli xlorlash reaksiyalari mexanizmi va kinetikasi
Radikal zanjirli xlorlash reaksiyalari uch boskichda sodir bo`ladi:
zanjir xosil bo`lishi;
zanjirni davom etishi (zanjirni usishi);
zanjir uzilishi.
|
| |
