|
O'zbekiston respublikasi oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi
|
| bet | 17/24 | | Sana | 19.02.2024 | | Hajmi | 0,56 Mb. | | #159055 |
Bog'liq OMKT (Amaliy mashg\'ulot)1. Zanjir xosil bo`lishini xar xil yullar bilan amalga oshirish mumkin. Radikal-zanjirli xlorlash jarayonlari tarmoklanmagan zanjirli reaksiyalar turiga mansub bo`lib, reaksiya natijasida oralik xlor atomlari va erkin radikallar xosil bo`ladi. Gaz fazasida termik xlorlashda yuqori temperatura ta`sirida xlor molekulalarining idish devorlari yoki nasadkaga urilishi natijasida xemosorbsiya orkali Cl-Cl boglarining uzilishi osonlashadi:
Cl2 + devor ® Cl` + Cl ads
Ba`zi xollarda, termik xlorlash reaksiyasi past temperaturalarda (100-2000C) boshlanadi (xlor molekulasi bu temperaturada atomlarga ajrala olmaydi), bunda atom va radikallarni xosil bo`lishi xlorni organik modda bilan uzaro ta`siri orkali amalga oshadi:
СН2=СН2 + Сl2 ® ‘СН2-СН2Сl + Сl’
RH + Cl2 ® R` + HCl + Cl `
Fotokimyoviy xlorlashda xlor molekulasining atomlarga bulinishi kvant nur energiyasini yutish xisobiga sodir bo`ladi. Masalan, ul’trabinafsha nurlar yordamida xlor molekulasi xlor radikallariga parchalanadi (simob-kvarts lampasi yordamida):
Kimyoviy initsiirlash initsiatorlar ishtirokida sodir bo`ladi. Xlorlashda benzoil peroksidi yoki 2,2-a`zobis izobutironitril initsiatorlari (porofor) ishlatiladi:
(С6Н5-СОО)2 ® 2С6Н5-СОO’ ® 2‘С6Н5 + 2СО2
benzoat fenil
HC-C(CH3)2-N=N-C(CH3)2-CN ® 2NC - `C (CH3)2 + H2
2,2-azo-bis (izobutironitril)
Xosil bo`lgan fenil radikallari xlor molekulasiga birikishi natijasida xlor radikallari vujudga keladi:
C6H5 ` +Cl2 ® C6H5Cl + Cl`
2. Zanjirni davom etishi (zanjirni usishi) xlor atomlari yordamida amalga oshadi:
Cl ` + RH ® R` + Cl
R` + Cl2 ® RCl+ Cl`
Olefinlarga birikishi quyidagicha bo`ladi:
Aromatik uglevodorodlardagi xlorni birikish reaksiyasi ancha kiyin amalga oshadi:
Reaktsion zanjirning uzunligi, ya`ni zvenolarining soni uta toza moddalar ishlatilganda bir necha un mingtaga etishi mumkin. Ishlab chikarishda esa texnik tozalangan moddalar ishlatilgani uchun zanjir bir necha yuz zvenolardan iborat bo`ladi.
|
| |
