Qayta tarash, pilta qo’shish, xolstcha, cho’zish asbobi, pilta qo’shish mashinasi, ishchi qism, chiqindilar, nuqsonlar, notekislik, qayta tarashga tayyorlash.
M A ` R U Z A 13.
MAVZU: Qayta tarash mashinalari va asosiy ishchi taxlili.
Reja:
1. "1532 modelli Tekstima" qayta tarash mashinasining ishlashi va tuzilishi.
2. Qayta tarash mashinasining ishlashini ko’rsatuvchi ciklli diagramma.
3. Asosiy ishchi organlar taxlili:
a) ta`minlovchi mexanizm;
b) taroqli baraban;
v) taroqli baraban;
g) ajratuvchi mexznizm;
d) yuqorigi taroq:
e) pilta shakllantiruvchi organlar.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1. Sh. R. Marasulov «Paxta va ximiyaviy tolalarni yigirish» , Toshkent, 1979yil.
2. N. N. Milovidov, K. I Badalov «Pryadenie xlopka» M, 1972 y1-qism..
3. I. G. Borzunov, K. I Badalov «Pryadenie xlopka i ximicheskix volokon»M, 1986 y.
Qayta tarash mashinasining chiqaruvchisi deb mashinaning shunday qismiga aytiladiki, bunda mashina pilta qo’shish stolchasida yassilovchi vallar yordamida pilta shaklida xolstchaning toslarga joylanishiga deyiladi. Qayta tarash mashinalarida xolstcha tolalarining qayta taralishi bo’ladi va har bir chiqarishda cho’zish asbobida 4-8 marta piltalar cho’zilib, birta yoki ikkita pilta hosil qilish uchun qo’shiladi va toslarga joylashtiriladi. Keyingi paytlarda 8 ta chiqarishga ega bo’lgan davriy harakatlanadigan bir tomonlama qayta tarash mashinalari qo’llanilmoqda. Shuningdek to’qimachilik korxonalarida yuqori ish unumdorlikka ega bo’lgan 1531, 1532, 1533 modelli Tekstima (GDR), "Xovva" firmasi ishlab chiqargan "Kartori-K" (Yaponiya) qayta tarash mashinalari qo’llanilmoqda. Qayta tarash jarayonini va mashina tuzilishini 1532 modelli "Tekstima" mashinasi asosida ko’rib chiqamiz. Bu mashina bir tomonlama 8 ta parallel ishlaydigan chiqarishlarga ega va birta piltadan 2 tosga pilta shaklida shaklantirib joylanadi, barcha chiqarishlar uchun yozuvchi valiklar 1 (rasm 4) har bir chiqaruvchi metalldan taxlangan juft ta`minlovchi silindrlar 2, pastki 3 za yuqorigi 4 pastki jaglari, taroqli segmektli 8 baraban 5, yuqorigi taroq 7, baraban chiqarishlar uchun umumiy ajratuvchi silindrlar 8, har bir chiqaruvchi qism uchun elastik qoplamali valiklar 9, pilta shakllantiruvchi voronka 10, yassilovchi vallar 11 va pilta qo’shuvchi stolcha 13 ga piltani yo’naltiruvchi yo’naltirgich 12 ga ega. Pilta qo’shish stolchasining oxirida cho’zish asbobi bo’lib, ikkita parallel joylashgan pilta shakllantiruvchi zichlagich va pilta taxlovchi moslama 2 ta piltani 2 tosga joylashtiradi. Taroqli barabanni tozalash uchun har bir chiqaruvchi qismga baraban ostida tez aylanuvchi aylanma tozalagich 14 va turli baraban 15 li pnevmo-tizim joylashgan. Talablarga bog`liq holda, mashinada 55 teks gacha ingichka tolali paxtadan 25% gacha tarandi miqdoriga ega bo’lgan xolstchalar qayta ishlanadi. O’rta tolali paxtani ishlashda xolstchaning chiziqli zichligi 60-80 kteks gacha yuqorilashadi, tarandi miqdori kamayadi. Pilta qo’shish natijasida xolstchaning eni 265 yoki 300 mm. Ishlab chiqariladigan piltalarning chiziqli zichligi 3,1-5,5 kteks.
Qayta tarash mashinasining siklli ishi 4 ta davrdan iborat bo’lib, qisqa vaqt ichida 0,2 dan 0,4 s da amalga oshadi, 1532 modelli Tekistima qayta tarash mashinasi asosiy ishchi qismlari xolat sxemalari 1 cikl ichida turlicha davrlari rasm 6 da ko’rsatilgan. Ishchi qismlarining ko’rsatilishi rasm 5 da ko’rsatilganidek.
Taroqli baraban yordamida tarash davri.
1 - davr. Xolst cho’zish mashinasidan olingan xolstcha valiklar 1 ga qo’yiladi, rasm 5(a), valiklar aylanib, xolstchalarni sekin-asta yozadi va ta`minlovchi silindr 2 ga beradi. Xolstcha ta`minlovchi silindrlar orasidan o’tib tiskilar 3 va 4 ning pastki va ustki jaglari orasida qisiladi. Shu paytda tez aylanib turgan taroqli baraban o’z ignalari 6 bilan ularning old uchlarini taraydi. Mashinilarning tuzilishiga qarab, taroqli barabanda 14 qator taroqlar bo’ladi. Demak, tiski 3 va 4 larda osilib turgan uzun tolalarning old uchlari yaxshilab taraladi, tolalar to’g’rilanadi, xas-cho’p va iflosliklardan tozalanadi. Mashinada 1-davr bajarilayotgan paytda tiskshar yopiq bo’ladi va eng orqa vaziyatda harakatsiz turadi.
2 - davr. Tolalar tutamining tiski 3 va 4 larda qisilib qolgan orqa uchlarini tarash uchun taroqli baraban 5 tolalar tutamining old uchini ajratuvchi mexanizmning ajratuvchi silindri 8 va valiklar 9 ga olib keladi, ya`ni tiskilar ajratuvchi mexanizm tomonga sekin harakat qiladi (rasm5-6 b). Shu zaxoti tiski qisqichlari ochiladi. Ajratuvchi mexanizm mashinaga qarab aylanib, ilgari taralgan tolalar tutamining ma`lum qismini mashina tomonga beradi, natijada yangi taralgan tolalarning old uchi ilgari taralgan tolalarning orqa uchi ustiga tushadi. Bunday jarayon ulash deb ataladi.
3 - davr. Tolalar tutamining old uchi orqa uchlariga ulanib bo’lgandan so’ng, ajratuvchi mexanizm (silindr va valiklar) aylanish yo’nalishini o’zgartirib, ulangan tolalar tutamini (taramni) ochilib turgan tiski 3 va 4 lar orasidan tortib oladi (rasm-5 v). Shu vaqtda taram bir oz ko’tarilib, shu paytgacha ishlamay turgan ustki taroq 7 ga kiygiziladi. Ajratuvchi silindrlar va valiklar tolalarning orqa uchlarini taroq 7 orqali olib o’tadi; shunda tolalar tutamining orqa uchlari taroq ignalari orasidan o’tib taraladi.
Shunday qilib, tolalar tutamining old va orqa uchlari tula taraladi, ajratuvchi silindrlar ilashtirib ketgan tolalar bo’lagi ochilgan tiskilardan chiqib turgan tutamdan ajraladi. -4 - davr. Baraban taroqlari tiski 3 va 4 lar qisqichlariga qayta yaqinlashgan vaqtda ajratuvchi silindrlar o’z ishini tamomlaydi, tiskilar ulardan uzoqlashadi (orqaga harakat qiladi), ustki taroq 7 tolalar tutamini tarashdan to’xtaydi, tiskilar esa valik 1 va ta`minlovchi silindr 2 lar uzatgan xolstchaning yangi porsiyasini qisib yopiladi va orqaga harakat qilib, oxirgi vaziyatida to’xtaydi (rasm5-b g). Shu zaxoti taroqli baraban yangi tolalar tutamini tarashni boshlaydi. Shunday qilib, taroqli barabanning har aylanishida to’rt davr o’tib, tolalar tutami porsiyasining old va orqa tomonlari to’la taraladi.
Har safar yangi taralgan tolalar tutamining old uchlari ilgari taralgan tolalarning orqa uchiga ulanganligi sababli, ajratuvchi mexanizmdan chiqib turgan yupqa taram zichlagich 10 dan o’tib, yumaloq piltaga aylanadi, so’ngra piltani yassilash valiklari 11 dan tortib ketadi
Taroqli baraban tarab olgan kalta tolalar, xas-cho’plar va nuqsonlar tez aylanuvchi tozalagich 14 yordamida barabandan tushirib olinadi. So’ngra bu tarandilar turli baraban 15 orqali maxsus ventilyator hosil qilgan havo yordamida mashinadan chiqarib tashlanadi,
Mashina bir tomonlama bo’lib, sakkizta chiqaruvchi qismi bor. Har qaysi chiqaruvchi qismidan chiqqan piltalar yo’naltiruvchilar 12 dan o’tib, silliq stolcha 13 da yonma-yon yotgan holda mashina oxirida joylashgan cho’zish asbobiga yo’naladi. Silliq stolchada sakkizta pilta to’rttadan ikki oqim tarzida cho’zish asbobiga yo’naladi. Cho’zish asbobida piltalar cho’zilib, ingichkalashadi, tolalari to’g’rilanadi va bir-biriga parallellashadi.
Shunday qilib, cho’zish asbobidan chiqayotgan yupqa tolalar qatlami (michka) zichlagich o’tib, piltaga aylanadi va yassilash valiklari orasidan o’tib, pilta taxlash mexanizmi yordamida idishga taxlanadi.
Qayta tarash jarayonining taxlilidan ma`lum bo’ldiki, mashinaning asosiy ish qismlari bir-biri bilan aniq boglangan xolda hamma operasiyalarni aniq va muntazam bajarishi zarur. Shu maqsadda taroqli barabanlar valiga disk o’rnatilgan bo’lib, u 40 bo’linmaga bo’lingan (rasm-6) mashinaning aloxida ish organlari shunga asosan rostlanadi. Siklli diagrammani tuzishda taroqli barabanning tolalar tutamini tarash davri asos qilib olinadi. Bu davr diskaning 8,1 bo’linmasida tiskilar yopilganidan keyin boshlanadi va tiskilarning orkaga harakat qilishi 13,1 bo’linmasigacha davom etadi. Bu sikl vaqtning 12,5% ini tashkil qiladi.
Tiskilar 40 bo’linmadan boshlab orqaga harakat qiladi. Tarash paytida tiskilar taroqli barabanning ignalariga qarab harakat qiladi va asta-sekin tezligini kamaytiradi, 17 bo’linmaga kelib, eng oxirgi vaziyatda to’xtaydi. Shunday qilib, oxirgi qatordagi ingichka va zich o’rnatilgan ignalar tutamini kam tezlik bilan taraydi. Boshqa ish qismlari ham diskning ma`lum bo’linmasida ish boshlab, ma`lum bo’linmasida tugatadi.
Old uchlari taralib bo’lgan tolalar tutamini ajratish va orqa uchlarini ustki taroq bilan tarash tutam ajratuvchi mexanizmga berilgan paytda 30 bo’linmada boshlanib, 2 bo’linmada tugaydi, ya`ni sikl vaqtining 30% ini tashkil qiladi. Taroqli baraban va ustki taroq bajaradigan tarash prosessi uchun sikl umumiy vaqtining 12,5K30 k 42,5% i sarf bo’ladi. Qolgan (57,5%) vaqt boshqa tayyorlov prosesslari uchun sarf bo’ladi.
Taroqli barabanning ignali segmentiga yopishib qolgan tarandini cho’tka 27 bo’linmada boshlab, 36 bo’linmada tozalab tamomlaydi.
Taroqli baraban.
Mashinaning har bir chiqaruvchi qismida taroqli baraban bo’ladi. Taroqli baraban 1 (rasm-7 ) umumiy val 2 ga boltlar 3 yordamida maxkamlangan. Baraban segment qismiga 14 qator taroqlar o’rnatilgan. Ko’pchlik qayta tarash mashinalarida taroqlar segment asosida uyiqlarga joylashgan, segmentning o’zi esa barabanga maxkamlangan. "Tekstima" (GDR) firmasi mashinasining asosida uyiqlar bo’lmasdan, oldingi taroq 4 bolt 5 yordamida tayanch 6 ga maxkamlanadi. Oldingi taroqqa ikkinchi taroq, ikkinchi taroqqa uchinchi taroq maxkamlanadi va x.k., to oxirgi 14-taroqqacha mana shu usulda yigiladi. Oxirgi taroq bolt 7 yordamida tayanch 8 bilan birlashgan. Shu tartibda yigilgan taroqli segment baraban 1 korpusiga tayanchlar 6 va 8 yordamida o’rnatilib, boltlar 9 va 10 bilan maxkamlanadi.
Taroqlar ingichka metall plankalardan iborat bo’lib, ularga ignalar kavsharlangan. Birinchi qator ignalar yo’g’on bo’lib, siyrak o’rnatiladi. Undan keyin ancha ingichka va zich zichroq o’rnatilgan ignalar va nixoyat, eng ingichka va juda zich o’natilgan ignalar turadi. Ignalarni bunday o’rnatishdan maqsad tarash prosessini normal o’tkazishdir. Taroqli baraban taraydigan xolstchaning birinchi porsiyasi - tolalar tutami deyarli to’g’rilanmagan va parallelmas shuning uchun tolalar uzilib. shikastlanmasligi uchun eng yo’g’on va yirik taroq bilan taraladi. Tolalar tutami bir oz taralib, to’g’rilanib va parallellangandan so’ng ingichka va zich taroqlar bilan taraladi, tolalar uzilmaydi, shikastlanmaydi. Segmentni yigayotgan paytda har bir plankani rostlashning imkoni bor, ignalarning balandligini aylana yoyi bo’ylab to’g’ri o’rnatish mumkin. Har xil sharoitda o’tadigan qayta tarash prosessi uchun ignalar har xil kilib teriladi.
Baraban ignalarining uchiga diametri 152 mm taroq segmentga tegishli markaziy burchak 66° ga teng. Baraban ignalarining uchigacha eni 305 mm, mashinaning zapravkasiga qarab, taroqli baraban sikl davomida 200 ayl.min tezlik bilan ishlaydi. Shu paytda igna uchlarining chiziqli tezligi 3,140,152*200*95,46 m.min 1,26 m.sek ga teng.
Tiskilar.
Tiskilar ustki va pastki jaglardan iborat, ular tolalar tutamini qisgan holda harakatlanadi. 1532 modelli qayta tarash mashinasining tiskilar mexanizmi mayatnik tipidagi osma konstruksiyali. Tiskilar ramasi 1 ga (rasm-80) pastki jag 2 maxkamlangan bo’lib, ular o’q 3 ga osilgan. Tiskilar tebranma harakatni richaglar 5 yordamida tiskilar vali va 4 dan oladi. Richaglar valga maxkamlangan; sharnir vositasida tortki 6 lar bilan boglangan. Tiskillar vali esa qulisa mexanizmi orqali baraban validan harakatlanadi. Tiskilar oldinga sekin, orkaga esa tez harakat qiladi. Tiskilarning mana shunday harakatlanishi tolalar tutamini ulash va ajratib olish operasiyalarini yaxshi bajarishga imkon beradi.
Tiskining ustki jagi 7 ikkita richag 8 ga maxkamlangan, richaglar tiskilar ramasi 1 ga sharnir vositasida boglangan. Tolalar tutami tiski jaglari orasida sterjen` 10 ga kiygizilgan spiral` prujina 9 yordamida qisilib turadi. Prujinaning qisish kuchini sterjen` 10 ga maxkamlngan halqa 11 yordamida rostlab turish mumkin. Tiski ustki jagi 7 ning ko’tarishi va pastga tushishi tiskilar valining harakatiga bog`liq bo’lmaydi, u harakatni ikkinchi tebranuvchi val 12 dan oladi. Shunday qilib bu val ustki jagni krivoship richaglar 13 va 14, 15 orqali ko’tarib tushirib turadi. Ustki jagning aloxida yuritmadan harakat olishi tiskilarning ravon ishlashi va ochilib yopilib turishini rostlab turishga imkon beradi.
Mashinadan chiqadigan chiqindi (tarandi) lar miqdorini tiski jaglari bilan ajratuvchi mexanizm orasidagi razvodkani o’zgartirib rostlab turish mumkin, ammo tiskilar ajratuvchi silindrlarga eng yaqin oldingi vaziyatda bo’lishi kerak. Bunda har bir chiqaruvchi qism uchun aloxida rostlashga to’g’ri keladi. Lekin hamma chiqaruvchi qismlarning razvodkasini birdaniga o’zgartirish uchun tiskilar valini harakatga keltiradigan mexanizm richagi 17 ning bolti 16 (rasm ) va vint 18 yordamida rostlash mumkin. Bu operaciyani indikator 19 ning 40-bo’linmasida 20 shkaladan foydalanib bajarish mumkin.
Ta`minlovchi mexanizm.
Ta`minlovchi mexanizm xolst valigi (rasm-9) va ta`minlovchi silindr 2 hamda 3 lardan iborat bo’lib (rasm-9 ), u xolstchani tiskilar qisqichlariga uzatib turadi. Xolst cho’zuvchi mashinadan keltirilgan xostchalar xolst valiga o’rnatiladi, ular doimo aylanib turishi tufayli xolstchalar yoyilib, yo’naltiruvchi lotok orqali ta`minlovchi silindrlarga keladi. Xolstchaning eni - 225 va 235 mm.
Pastdagi jag 1 dagi chuqurchaga pastki ta`minlovchi silindr 2 joylashtirilgan (rasm 9 ). Ustki ta`minlovchi silindr 2 joylashtirilgan. Ustki ta`minlovchi silindr 3 richaglar 5 orqali prujina 4 yordamida pastki silindrning har bir uchiga 5 kgk kuch bilan bosib turadi. Ustki silindrning oxiriga plastmassadan yasalgan xrapovik 6 maxkamlangan. Uning tishlari orasiga ilgak 7 kirib turadi, u o’z navbatida richag 8 bilan boglangan. Prujina 9 ilgakning ustidan bosib turadi. Boshqa prujina 10 esa richag 8 ni qo’zgalmas tayanch 11 ga siqib turadi, vint 12 yordamida ilgak 7 ning vaziyati rostlab turiladi. Richag 13 orqali qo’l yordamida ta`minlovchi silindrni aylantirib, xolst zapravka qilinadi (joylanadi). Taroqli barabanning bir marta aylanishida xolst valiklari aylanib, ma`lum uzunlikdagi xolstchani bosib turadi. Bu uzunlik almashtirib turiladigan shesternyalarning tishlariga qarab 5,3; 5,8; 6,4 mm gacha bo’ladi.
Tiskilar oldinga harakat qilshida ta`minlovchi silindrlar ma`lum uzunlikdagi xolstcha beradi. Mashinaning har bir siklida ta`minlovchi silindr tiskyuar bilan birga ajratuvchi silindr tomon harakat qiladi va xrapovik 6 ning tishlari ilgak 7 ga to’g’ri kelib, uni bitta tishga aylantiradi. Xrapovik bilan birga ta`minlovchi silindrlar ham aylanadi.
Tiskilar orqaga qaytganda esa ilgak xrapovik tishi ustida sirpanib, bitta tishga siljiydi, lekin xrapovikni aylantirmaydi.
Ta`minlovchi silindrga 10, 11 va 12 tishli xrapovik o’rnatilganligi sababli har bir tishga aylanganda 6,5; 5,9; va 5,4 mm uzunlikda xolstcha beriladi.
Ta`minlovchi silindr hammasi bo’lib bitta siklning 21% vaqti ichida ishlaydi, xolos. Bu indikatorning 31,5 dan 40-bo’linmasiga to’g’ri keladi, xolst valiklari esa butun sikl ichida aylanib turadi. Ortiqcha xolstcha uzunligi lotok orqali kelayotganda rostlanib turadi.
Ustki taroqning o’rnatilishi va tolalar tutamiga sanchilishi.
Ustki taroq ignalari tolalar tutamiga normal sanchilsa, tolalarning orqa uchlari ancha yaxshi taraladi. U quyidagi shartlarni hisobga olib o’rnatilishi kerak; tolalar tutami ustki taroq ignalariga chuqurroq sanchilishi bilan birga, igna kavsharlangan plastinkaga tegmasligi lozim. Taroq mumkin qadar ajratuvchi mexanizmga yakin o’rnatilishi zarur, ya`ni % uning miqdori har qanday konstruksidagi mashina uchun minimal bo’lishi kerak, chunki mana shu xolda taralayotgan tutam uzunroq bo’ladi,
Tolalar tutamining qiyalik burchagi ham mashinaning konstruksiyasi va modeliga qarab olinadi. Ustki taroqning qiyalik burchagi a taroq tolalarga yengilgina sanchiladigan qilib tanlanadi.
Ma`lumki, taroq tolalarga qanchalik chuqur sanchilsa, ignalar o’rtasidagi tolalar shunchalik ko’p zichlanadi. (rasm 10)
Tajribalar shuni ko’rsatdiki, agar taroq ignalari 1 mm chuqurroq sanchilsa, ignalar o’rtasidagi masofa 22u. ga kamayadi va tolalarning nisbiy deformasiyasi ham shunga yarasha oshadi, demak, aktiv va passiv tolalar ishda tarandidagi tolalarning taroq ignalari o’rtasidati ishqalanish kuchi oshadi, bu esa tolalarning yaxshi taralishiga, to’g’rilanishi va tozalanishiga imkon beradi.
Taroq ignalari tolalarga chuqurroq sanchilganda, kalta tolalarni tarab tashlash intensivlashgan, ya`ni tarandi miqdori 10,4% dan 27,9% gacha ko’paygan, taramdagi 20 mm dan kaltaroq tolalarning miqdori esa 18,9% dan 15,2% gacha, nuqsonlar miqdori 0,30 dan 0,19% gacha kamaygan.
Ustki taroqning tarash tezligi. Ustki taroqning tarash tezligi ajratuvchi silindr tezligi  -a bilan ustki taroq -u tezligi uning ayirmasiga teng:
Tolalarni ajratish processida ko’pchilik mashinaparda tarash tezligi o’zgaradi. Tarash tezligi ustki taroqning zagruzkasi o’zgarishiga qarab o’zgarishi, zagruzka kamayishi bilan ajratish prosessining oxiriga borib oshishi kerak. Agar tolalarning taralish tezligi ancha katta miqdorda o’zgarsa, tarandiga ajraladigan katta tolalar uzun tolalarga qo’shilib ajraladi va natijada mahsulotning sifati past bo’ladi.
Ustki taroqning tarash tezligi ajralayotgan tolalar porsiyasini cho’zish bilan bog`liq. Ajralayotgan tolalarni cho’zish quyidagiga teng:
Ea ka Ustki taroqning tarash tezligi:
Vkva-  kva(1- )
ya`ni ajratuvchi silindrning tezligi va va ajratishdagi cho’zish Ea qanchalik katta bo’lsa, tarash tezligi shunchalik katta bo’ladi.
Hozirgacha ustki taroq tarash tezligining optimal qiymatini topish ustida xali a>«1 tajribalar olib borilgan.
Bir minutda 200 sikl bilan ishlaydigan yangi qayta tarash mashinalarida ustki taroq bir siklda 0.09 sek davomida taraydi. Qolgan vaqt ichida, ya`ni birinchi, ikkinchi va to’rtinchi davrlar ichida ishlamaydi.
Taralgan tolalar tutamini ajratuvchi mexanizm.
Ajratuvchi mexanizm ikkinchi va uchinchi davrda ishlab, tiskilar yaqinlashtirib olib kelgan taralgan tolalar tutamini xolstchadan ajratadi. Bu mexanizm mashikaning uzunasiga joylashgan ikkita silindr va har bir chiqaruvchi qism uchun aloxida silindr ustiga qo’yilgan ustki valiklardan iborat (rasm-11). "Tekstima" firmasi mashinasida ustki orqa valik doimo silindrning ustida soat stryelkasi yo’nalishida va unga teskari yumalab ishlaydi.
Ajratuvchi silindrlar planetar uzatmalar orqali krvoshipli mexanizmdan reversiv harakat oladi. Silindrlar 1 (rasm ) asosiy va o’zgarmas harakatni o’rta valdan, qo’shimcha o’zgaruvchan harakatni esa differensial mexanizmi vali 3 bilan boglangan vodilo-richag 2 dan oladi. Taroqli baraban qancha tez aylansa, o’rta val ham shuncha tez aylanadi. Valga 2 k 20 tishli shesternya maxkamlangan bo’lib (rasm ), uzatuvchi shesternya 57; 21; 70; 72; 72 (tishlari ich tomondan); 24; 24; 29; 57; 24 lar orqali harakatni ajratuvchi silindrlarga beradi.
Ajratuvchi silindrlarning bunday aylanishida taralgan tolalar mashinadan chiqariladi.
Vodilo 2 (rasm- ) tebranma harakatni richag 6 zveno 7 va 8 lar orqali taroqli baraban vali 5 ga maxkamlangan ekscentrik 4 dan oladi. Vodiloning differensial mexanizm o’qi atrofida aylanish burchagi har bir tomonga 74° ga teng. Ajratuvchi silindrlar qo’shimcha va o’zgaruvchi harakatni 2 k 24 tishli shesternyaning vodilo 2 ning differensial mexanizmi vali 3 da tebranishidan 3 k 72 tishli shesternya bo’ylab aylanishi hisobiga oladi. Qo’shimcha harakat yo’nalishi asosiy harakat yo’nalishiga qo’shilishi bilanoq ajratuvchi silindrlar yuqori tezlik biln taramni chiqaruvchi qismdan chiqaradi.
Qo’shimcha harakat yo’nalishi asosiy harakat yo’nalishiga teskari bo’lsa, silindrlar teskari tomonga (mashinaga qarab) aylanadi, ilgari taralgan va ajralgan tolalar tutamini mashina tomonga beradi, ilgari taralgan tolalar endigina taralgan tolalarga ulanadi.
Taroqli barabanning bir marta aylanishida (shu paytda vodilo to’xtab turgan bo’lishi kerak) ajratuvchi silindrlar chiqargan taram piltaning uzunligi:
20*21*72*29 20*21*72*29
`e =  da* ————————— = 3,14*25* ————————— =
57*72*24*24 57*72*24*24
78*5*0,372 k 29,2 mm,
bu yerda da- ajratuvchi silindrlarning diametri, 25 mm ga teng;
Agar val to’xtatilgan deb faraz qilsak, ajratuvchi silindrlar harakatni faqat vodilodan oladi. Vodilo esa to’la aylanmaydi, har bir tomonga faqat 74° buriladi, xolos.
Differensial mexanizmining uzatish soni (gk4 shesternyadan 2k72 shesternyagacha);
1 k  k -3. 24
Bu qiymatning manfiy olinganligiga sabab shuki, 2 k 24 tishli shesternyani etakchi hisoblab, u aylanganda etaklanuvchi shesternya 2 k 72 unga teskari aylanadi.
O’rta val aylanmay to’xtab turganda ajratuvchi silindrlarga vodilo mexanizmining 74° burilishidan qo’shimcha berilayotgan taramning uzunligi:
74°(1-1)*29 74°(13)*29
Lyk da*———————— = 3,14*25* ——————— = 78mm.
360° * 24 360° * 24
Vodilo mexanizmining harakatga keltiradigan yuritma o’lchamlari shunday tanlanganki, uning soat stryelkasiga teskari burilishi ekssentrikning 0,328o marta burilishiga, ya`ni 115,2° ga burilishiga to’g’ri keladi, bu ish sikli vaqtining 32,3% ini tashkil qiladi. Vodilo mexanizmining boshqa tomonga burilishi esa ekssentrikning 0,677 marta aylanishiga, ya`ni 244,8° burilishiga to’g’ri keladi, bu -siklning 67,7% vaqtini tashkil qiladi. Shunday qilib, mashinadan chiqayotgan taram piltaning yigindi uzunligi 96,85 mm ga teng. Eski porsiya tola tutami bilan ulashda ularning o’lchami ajratuvchi mexanizmdagi almashtiriladigan shesternyalar yordamida rostlab turiladi. Orqa va oldindagi ustki valiklar silindrga richaglar va prujinalar yordamida (orqa valikning har bir uchiga 12-14,5 kgk, oldinga valikning har uchiga esa 4-6 kgk bilan) bosib turadi. Silindrlarning diametri 28 shl, valiklarniki 23 mm.
Pilta shakllantiruvchi organlar:
Oldingi ajratuvchi juftlar yordamida tarash voronkadan o’tib, pilta bo’lib shakllanib, yassilovchi metall riflyali valiklarga yuboridadi. Voronka chiqaruvchi o’rtasi bilan aralashib ketgan bo’lib, lotok esa tuzilishi va yo’g’onligi bo’yicha piltani to’g’rilash uchun asimmetrik formaga egadir.
Pastki yassipovchi vallar valga maxkamlangan bo’lib, cho’zish asbobi uzatmalaridan harakat oladi. Yuqorigi yassilovchi vallar pilta orkali og`irlik kuchi yordamida pastki valga qisilgan bo’lib, ishqalansh hisobiga aylanadi. Yuqorigi va pastki va diametrlari bir xil bo’lib, 70 mm ga teng.
Mashina 2x2 cho’zish asbobiga ega bo’lib, 2 ta silindr va ularga qisilgan elastik qoplamali valiklardan iborat. Silindrlar va valiklar podshipniklarda aylanadi. Har bir valikka tushuvchi yuk 240N. Oldingi va keyingi silindrlar o’qlari orasidagi oraliq 33 dan 60 mm gacha, valiklar o’qlari orasidagi oraliq 33 dan 68 mm gacha o’zgaradi. Oraliqlar qayta ishlanayotgan paxta tolalari shtapel` uzunligida 2-4 sh cho’zish asbobidan chang va momiqlarni tozalash uchun pnevmotozalzgich qo’llaniladi. Cho’zish asbobidagi cho’zish 6 dan 13,6. Cho’zish asbobidan cho’zilgan 8 ta piltaning har biri michka ko’rinishida chiqib, voronkadan o’tib, yassilovchi vallar yordamida zichlanadi. Yassilovchi vallardan esa 2 ta qayta taralgan pilta chiqib, aloxida diametri 400 va 500 mm va balandligi 200 yoki 1000 mm li toslarga taxlanadi.
| 