Kimyoviy analiz bosqichlari.
Kimyoviy analiz murakkab, ko`p bosqichli jarayon bo`lib, o`z ichiga vazifaning qo`yilishi, analiz usuli va sxemasini tanlash, namuna olish,uni analizga tayyorlash,analizni bajarish ,natijalarni matematik ishlash, ularni taqdim etish va saqlash bosqichlarini oladi.Analizdan kutilgan oxirgi natija moddaning miqdori, taqsimlanishi yoki tuzilishi bilan bog`liq.
Modda miqdori va eritmalar konsentratsiyasi.
Kimyoda modda miqdorining o`lchov birligi sifatida mol qabul qilingan.Har qanday moddaning bir mol miqdorida Avagadro soniga (6.02045 1023) teng bo`lgan zarrachalar bo`ladi. Bu qiymat sanash mumkin bo`lmagan mikroobyektlarning miqdorini baholash uchun qulaydir.Modda miqdorining belgisi sifatida n qabul qilingan bo`lib , u
fo`rmula yordamida (bu yerda m-modda massasi,gr ; M-moddaning malyar massasi, gr/mol) topilishi mumkin.Modda ekvivalentining molyar massasi tushunchasi ham analitik kimyoda keng ishlatiladi.
Modda ekvivalentining malyar massasi
(bu yerda Э-modda ekvivalentining molyar massasi, B- moddaning negizliligi yoki reaksiyalarda qatnashgan elektronlar soni) fo`rmula bilan ifodalanadi.Moddaning malyar massasi soni jihatdan uning nisbiy molekulyar massasiga teng qilib,grmlarda olinadigan massasidir.Shunday qilib , modda ekvivalentining malyar massasi uning nisbiy molekulyar massasining negizligi yoki tegishli reaksiyada qatnashuvchi elektronlari soniga nisbati bo`yicha aniqlanadi.
Masalan,
HCl+NaOHNaCl+H2O va
H2SO4+NaOHNaHSO4+H2O
reaksiya uchun HCL va H2SO4 ekvivalentining malyar massasi
M=Э,
H2SO4 + 2NaOHNa2SO4+H2O
reaksiya uchun
Э=M,
Analitik kimyoda , ko`pincha , molyar va narmal konsentratsiyali eritmalar bilan
ishlanadi.Ayrim xollarda ulushli konsentratsiyalar ham ishlatiladi.Shuning uchun ularni bilish eritmalar tayyorlshda muhim ahamiyatga ega.Molyar konsentratsiya(cm) – erigan modda mol miqdorining uning hajmiga bo`lgan nisbati
CM=
bilan ifodaladi (mol/l,mol/dm3 ) . Modda ekvivalentining malyar massasi asosida tayyorlangan eritmalarga normal eritmalar deyiladi.Narmal konsentratsiya (CN, N) – erigan modda ekvivalenti malyar massaning uning hajmiga (l, dm3) nisbati bilan ifodalanadi.
Normal eritma deb, 1000 ml yoki 1*10-3m3 eritmada g-ekv yoki kg-ekv modda erishidan hosil bo`lgan eritmaga aytiladi. U quyidagi formula asosida hisoblanadi:
;( 5 )
Bunda, CH yoki N normal kontsentratsiya;
e – erigan moddaning gramm ekvivalenti;
V – eritma hajmi, ml.
Titr. eritma titri deb, 1 ml yoki yo litr eritmada erigan moddaning g yoki kg larda ifodalangan miqdoriga aytiladi.
( 6 )
Eritmaning titri va normal kontsentratsiyasi o`rtasida quyidagi bog’lanish mavjud
( 7 )
Ayrim paytda moddaning titri aniqlanayotgan modda bo`yicha hisoblanadi:
( 8 )
TA/V - 1 ml A moddani titrlash uchun shuncha gramm B modda kerakligini ko`rsatadi.
Massa ulushi (foiz) (w) konsentratsiyadan ham keng foydalaniladi:
,
bu yerda m’ – eritmaning umumiy massasi, g). Shuningdek, hajmiy mol ulushi konsentratsiyalardan ham foydalanadilar:
bu yerda n’ - moddaning umuiy miqdori, mol; V’ – eritmaning umumiy hajmi, l, ml.
M o l y a r k o n s e n t r a t s i y a tushunchasi ham mavjud bo`lib (haroratga bog`liq emas) , u analitik kimyoda juda kam ishlatiladi. Bulardan tashqari, million ulush (r r t), milliard ulush (r r b), trillion ulush (r r t), titr (1 ml eritmadagi moddalarning gramlar soni, g/ml) singari konsentratsiya ifodalari ham keng qo`llaniladi.
|
