O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi tibbiy ta’limni rivojlantirish markazi toshkent tibbiyot akademiyasi

23 
organlari va O‘zbekistondagi juda ko‘plab gazeta va jumallarda har xil xulosalar 
bildirildi. Kimdir uni o‘zbeklar bilan mesxeti turklari o‘rtasidagi milliy nizo dedi, 
boshqa biri allaqanday mafiyaning ishi, ba’zilar SSSR Davlat Xavfsizlik 
Qo‘mitasining tashkil etgan fitnasi deb baholadi. 
Butun boshli O‘zbekiston va uning xalqi taqdiri ishonib topshirilgan 
R.Nishonov esa SSSR Oliy Kengashi minbaridan turib Farg‘ona isyonini «bozorda 
bir chelak qulupnay ustida kelib chiqqan kelishmovchilik», deb e’lon qildi. Bu 
xususda «O‘zbekiston adabiyoti va san’ati» gazetasida 1992-yil 14 fevralda e’lon 
qilingan yozuvchi Alisher Ibodinovning «Zanjirband sher tug‘ilganda» maqolasi 
o‘zining xolisona va hayotiy yondoshganligi bilan ajralib turadi. Muallifning 
xulosasiga ko‘ra Farg‘onada 1989-yil iyunda ro‘y bergan «.. .o‘sha hodisa aslida 
isyon, o‘zbeklaming mustamlaka tuzumiga qarshi qo‘zg‘oloni edi»
23
. Buni 8 iyunda 
Qo‘qon shahrida bo‘lgan ko‘p ming kishilik miting qatnashchilari talabnomalaridan 
ham bilsa bo‘ladi. Rahbariyatga topshirilgan talabnomada vodiyda ishsizlikni 
tugatish choralarini ko‘rish, uy-joysizlar uchun tomorqa uchastkalari berish, paxta, 
pillaning xarid narxlarini oshirish, o‘zbek tiliga davlat tili maqomini berish, Orol 
dengizini qutqarib qolish tadbirlarini tezlatish, o‘zidan zaharli moddalar 
tarqatayotgan Yangiqo‘rg‘on ximiya kombinatini yopish, oylik ish haqlarini 
oshirish, 7 iyunda tinch aholiga o‘q uzganlami javobgarlikka tortish kabi talablar 
qo‘yilgan edi. Hamma talab haqqoniy va odilona bo‘lib, aholining ijtimoiy-iqtisodiy 
ahvoliga borib taqalardi. Birgina ishsizlik muammosini oladigan bo‘lsak vodiyda 
ulaming soni yiliga 23 ming
24
kishiga ko‘payib borardi. Alisher Ibodinov Bog‘dod-
Qo‘qon yo‘lida shaharga shoshilib ketayotgan odamlar orasida bir oqsoqol bilan 
qilgan suhbatini eslab yozadi: «oqsoqol mesxeti turklari bilan hech qanday ishi 
yo‘qligi, o‘z dardi bilan shaharda bo‘ladigan mitingga otlanganligini so‘zladi. Uning 
o‘n farzandi bor ekan. To‘rt kelin, nabiralar, olti farzand bilan katalakdek xonadonda 
tiqilib yashayotganliklari, tirikchilik og‘irligidan hasrat qildi. «Negadir biz o‘zbeklar 
o‘z yurtimizda boshqalarga qaraganda nochor yashaymiz, aybimiz qishloqda 
tug‘ilganimizmi?» deya nola qilgan edi, u. Choi Qo‘qonga kelgan kattalarga shu 
dardlarini aytmoqchi ekan»
25
. O‘sha olovli damlarda mantiqan qiziq bir jumboq 
hosil bo‘lgan edi. Qizil qo‘shinlar, osmondan vertolyotlar mesxeti turklar bilan 
talashib bir-birlarining uylariga o‘t qo‘yayotgan bezorilami o‘qqa tutmadilar, balki 
siyosiy talablar bilan Lenin nomli maydonda o‘tirib olib, tinch miting qilayotgan 
aholi ulami qurshab olgan askarlar tomonidan avtomatlardan va vertolyotlardan 
o‘qqa tutildi. Bu bejiz emas edi, albatta. Aslini olganda o‘sha mash’um kunda 
O‘zbekistonning mustaqilligi o‘qqa tutilgan edi. 
23
«O‘zbekiston adabiyoti va san’ati», 1992-yil 14-fevral. 
24
«O‘zbekiston adabiyoti va san’ati», 1992-yil 14-fevral. 
25
O’sha manba. 

24 
Sovetlar va uning mahalliy malaylari o‘zbek xalqini qo‘rqitish, milliy 
uyg‘onish davriga kirgan fidoyi vatanparvarlami tiz cho‘ktirish maqsadida bunday 
vahshiyona tadbimi qo‘llagan edilar. Ammo xalqimizning to‘kilgan qonlari zoye 
ketmadi. Chunki u qonlar qutlug
4
qonlar edi. Mustamlakachilarga qarshi ozodlik, 
erk, ijtimoiy-adolat va baxtli istiqbolni deb 1989-yil iyun oyida Qo‘qonda shahid 
bo‘lgan Shuhrat Olimov (Qo‘qon taksomotor parkida shofyor, uch farzandning 
otasi), Abdumavlon Mahkamov («Tekstilmash» korxonasi ishchisi), Alijon 
Bobojonov (Qo‘qon Qishloq xo‘jalik texnikumining talabasi), Azizxon 
Dehqonboyev (Qo‘qon Lokomotiv deposi ishchisi), Alisher Rahmatullayev 
(mushtipar onaning yakkayu yagona o‘g‘li), Qodirjon Nurmatov (ikki bolaning 
otasi) va boshqalar tufayli sovetlarga va Kompartiyaga ko‘r-ko‘rona ishongan 
xalqning ko‘zlari ochildi, xalqimiz ongida jiddiy o‘zgarish yasadi. 
Farg‘onadan so‘ng Toshkent, Samarqand, Andijon, Namangan, Sirdaryo, 
Qashqadaryo viloyatlarida ham xalq g‘alayonlari bo‘ldi. Ammo bu g‘alayonlaming 
oldi olindi. Farg‘ona voqealari xalqimizga katta va achchiq hayotiy saboq berdi. 

Download 1,89 Mb.