285
bosqichga olib chiquvchi, raqamli innovatsion texnologiyalar boʻlgan,
kriptografik tizim orqali himoyalangan va kiberxavfsizlikning yuqori
darajasiga ega texnologiyalardir. Tranzaksiyalar bloklarda qayd etiladi,
har bir blok oʻzidan oldingi blok bilan bogʻlanadi va natijada bloklar
zanjiri hosil boʻladi. Hosil boʻlgan bloklar zanjiri esa “
Blokcheyn
”
(Blokchain) deb ataladi. Blokcheyn texnologiyalarning
xususiyati
ularning markazlashmaganligi va taqsimlanganligidir (B, C, 1-rasm)
va aynan shu xususiyati bilan an’anaviy markazlashgan (A, 1-rasm)
toʻlov tizimlaridan farqlanadi. Blokcheyn texnologiyalarni yaratuvchi
va ularni yangilab borish bilan shugʻullanuvchilar
maynerlar deb
ataladi. Maynerlar (Miners) buning uchun mukofotga ega boʻladilar.
Hozirgi kunda Mayning (Mining) bilan shugʻullanuvchilar soni keskin
ortmoqda. Mayning bu kriptovalyutani murakkab matematik
formulalar orqali yaratish (qazib olish)dir.
Buning natijasida ular
mukofot (Bitkoyn)ga ega boʻladilar. Ma’lumotlarga koʻra, Moskvada
oxirgi 2017 yilda videokartalar sotuvi 3 marta koʻpayib,
bozordagi
talab taklifdan ortib ketishi kuzatilgan. Moskva axborot texnologiyalar
departamenti ma’lumotlariga koʻra 2017 yilning 1 kvartalida
videokartalar oʻrtacha 9300
rublda baholangan, bu esa 2016 yil IV
choragiga nisbatan 6%ga arzon boʻlsa,
shu yilning I choragiga
nisbatan esa 9%ga qimmatroqdir. “Yandeks Market” ma’lumotlariga
koʻra Rossiyada videokartalar narxi 2017 yil yanvar oyida oʻrtacha
13997 rublni, may oyida esa 17 040 rublni tashkil etgan. “Marvel-
distributsiya” kompaniyasi departamenti direktori A. Kirichevskiy
soʻzlariga koʻra, joriy davrda videokartalarga boʻlgan
talab keskin
koʻtarilib, bunday holat oxirgi 10 yilda kuzatilmaganligini hamda
buning natijasida 200-600$ narxdagi yuqori unumdorlikka ega kartalar
defitsiti yuzaga chiqayotganligini va ularni sotib olish navbati 3–4
oyga choʻzilayotganligini ta’kidlab oʻtdi. Bunday koʻrsatkichning boisi
mayning bilan shugʻullanuvchilarning sonini keskin ortganligidir.
Bunda ularga kuchli kompyuterlar kerak boʻladi.
Mayning bilan
shugʻullanuvchilarni yuzaga chiqishi mumkin boʻlgan salbiy oqibatlar
haqida ogohlantirish befoyda, ular baribir buni inobatga olishmaydi.
Xuddi XVII asrda shu kabi dalillarni inobatga olmasdan “tulip” lola
oʻsimligi piyozlari bilan oldi-sotdi qilishga qattiq kirishgan gollandlar
kabi.
