Paxta moyini uzluksiz usulda rafinatsiyalashning texnologik sxemasi

22 
Temperaturaning ko‘tarilishi bilan aromatik moddalarning uchuvchanligi oshadi. Biroq 
temperatura juda yuqori bo‘lsa, yog‘larning polimerizatsiyasi va oksidlanishiga olib keladi. 
Temperatura 250
0
C dan oshsa, yog‘lar termik parchalanadi. SHuning uchun aromatik 
moddalarni xaydashda temperaturani pasaytirish uchun xidsizlantirish jarayoni vakuum ostida 
o‘tkir bug‘ ta’sirida olib boriladi. 
Iste’mol qilishga mo‘ljallangan yog‘larni sifati dezodoratsiya jarayonining to‘liq va 
kamchiliksiz olib borilishiga ham bog‘liqdir. Shuning uchun dezodoratsiya moylarni 
tozalashdagi asosiy jarayonlardan biridir.
Yuqori sifatli dezodoratsiya qilingan moy olish uchun umumiy talablardan tashqari 
quyidagi talablarga rioya qilish kerak: 
1.Dezodoratsiya vaqtida yuqori haroratda moyni iloji boricha uzoq vaqt ushlamaslik 
kerak. 
2.Moylarni dezodoratsiyalashdan oldin deaeratsiya ya’ni xavosiz-lantirilishi shart. 
3.Moylarni dezodoratsiya va sovutish vaqtida nam havo bilan kontaktda bo‘lishdan 
saqlash kerak. 
4.Dezodoratsiya tamom bo‘lgandan keyin uskunalar tuxtatilsa ulardan yog‘ bushatilishi 
va barcha qismlari yuvib tozalanishi kerak. 
Yog‘larni dezodoratsiya qilish uchun turli dezodoratorlar ishlatiladi: 
Davriy (uzlukli) dezodoratorlar, Uzluksiz ishlayditgan dezodoratorlar (De-Smet, Pinch-
Bamag, Ole). 
Davriy xidsizlantirish jarayonida harorat 170-210
0
C bo‘lsa, uzluksiz jarayonda esa 
230
0
C gacha bo‘ladi. Apparatlardagi qoldiq bosim 5 mm. simob ustuniga teng bo‘ladi. Vakuum 
hosil qilish uchun ko‘pbosqichli bug‘liejektorlar (bug‘ejektor vakuum nasoslar) ishlatiladi. 
Dezodoratsiya qilishdan oldin yog‘lar va moylar yaxshilab rafinatsiya qilinishi kerak. 
Dezodoratsiyaga berilayotgan yog‘ va moylar tarkibida sovun va oqlovchi tuproq qoldiqlari 
umuman bo‘lmasligi kerak. Dezodoratsiyaga berilayotgan moyda agar sovun yoki oqlovchi 
tuproq qoldiqlari bo‘lsa, ular qayta filtrlashga yuboriladi. 
Dezodoratsiya qilingan moyni sifatini saqlab qolish uchun unga dezodoratsiya 
jarayonida limon kislotasi eritmasi (20%-li) 1t moyga 0,6l miqdorda qo‘shiladi.
Dezodoratsiya qilish uchun berilayotgan bug‘ tarkibida tuz, kislorod va boshqa gazlar, 
bo‘lmasligi kerak va bug‘ quruq va neytral bo‘lishi kerak. 
Davriy usulda dezodoratsiya qilish prinsipial sxemasining bayoni quyidagicha: 
Rafinatsiyalangan moy bakdan vakuum yordamida dezodoratorga so‘rib olinadi va dezodorator 
moy bilan yarmigacha tuldiriladi. Moy 100
0
S xaroratgacha qizdiriladi va dezodoratorga pastki 
qismidagi barbatyordan ochiq bug‘ beriladi. Harorat 180
0
C ga etgach bug‘ miqdori oshiriladi. 
Dezodoratordagi vakuum bug‘liejektorlar bloki yordamida hosil qilinadi. Apparatdagi qoldiq 
bosim 5mm. sim. ustunidan oshib ketmasligi kerak. Dezodoratordan chiqayotgan bug‘-havo 
aralashmasi tomchi ushlagichdan o‘tib vakuum sistemasiga so‘rib olinadi va tomchi ushlagichda 
ushlanadi.
Dezodoratsiyaning harorati kokos yog‘i uchun 180
0
C, salomas va qolgan o‘simlik 
moylari uchun 210-230
0
C atrofida bo‘ladi. 
Dezodoratsiya vaqti 1,5-3soat atirofida bo‘ladi. Dezodoratsiya qilingan moy sovitiladi 
va qadoqlash bo‘limiga beriladi. 
Takrorlash uchun savollar 
1. 
Oziq-ovqat sanoatida yog‘-moy sanoatining o‘rni va roli. 
2. 
O‘zbekistondagi yog‘-moy korxonalari haqida ma’lumot 
3. 
Yog‘larni qayta ishlash sanoatining xomashyosi 
4. 
Yog‘lardagi aralashmalar 
5. 
Moylarni gidratlash 
6. 
Gidratatsiya jarayonining moxiyati 
7. 
Gidratatsiya jarayonida gidratlovchi agent miqdori. 

23 
8. 
Moylarni ishqoriy rafinatsiyalashning zarurligi. 
9. 
Ishqoriy rafinatsiyalashning prinsipial sxemasi. 
10. 
Rafinatsiya qilingan yog‘ga qo‘yiladigan talablar. 
11. 
Oqlashning zarurati. 
12. 
Oqlovchi tuproqning moy sig‘imi. 
13. 
Oqlash texnologiyasining prinsipial sxemasi. 
14. 
Dezodoratsiya jarayonining maqsadi. 
15. 
Dezodoratsiya «xidsizlantirish» jarayonining moxiyati 
16. 
Dezodoratsiya jarayonida vakuumni ahamiyati 
17. 
Dezodoratsiya jarayonining harorati va bosimi. 
18. 
Dezodoratsiya qilish texnologiyasiing prinsipial sxemasi 

Download 5,15 Mb.