|
О‘zbekistondagi hozirgi vaziyat butun jamiyatda, iqtisodiy tizimda avvalombor uning asosiy bо‘g‘ini bо‘lgan sanoat tarmog‘ida bir qator tub о‘zgarishlar bilan xarakterlanadi
|
| bet | 11/12 | | Sana | 27.01.2024 | | Hajmi | 214,5 Kb. | | #146897 |
Bog'liq 1-Mavzu. SANOAT KORXONASI BOZOR IQTISODIYOTI SUB’EKTI Aloqa korxonalari - bu korxonaga haqiqiy yoki potensial qiziqish ko‘rsatadigan yoki uning maqsadlariga erishish qobiliyatiga ta’sir qiluvchi tashkilotlar. Bular moliyaviy doiralar (banklar, investitsiya kompaniyalari, birjalar, aksiyadorlar), ommaviy axborot vositalari, turli davlat vakillik va ijro hokimiyati institutlari, aholi va jamoat tashkilotlari.
Korxonaning makroiqtisodiy muhitida mikro muhitga qaraganda ancha ko‘p omillar ishlaydi. Ular ko‘p qirrali, noaniq va oqibatlarning oldindan aytib bo‘lmaydiganligi bilan ajralib turadi.
Tabiiy omillar . Tabiiy muhit quyidagilar bilan tavsiflanadi: ma’lum xom ashyo turlarining etishmasligi, energiya sarfi oshishi va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va takror ishlab chiqarish jarayoniga davlat aralashuvi kuchayishi.
Demografik omillar. Demografik muhit o‘limning ko‘payishi, tug‘ilishning kamayishi, aholining qarishi va ishchilar sonining ko‘payishi bilan tavsiflanadi.
Tug‘ilishning pasayishi demografik bozorlarda - bolalar, o‘smirlar, yoshlar uchun tovarlarga bo‘lgan ehtiyojni kamaytiradi, bu esa korxonalarni o‘z faoliyatini o‘rta, pensiya va pensiya yoshidagi odamlarning ehtiyojlariga moslashtirishga majbur qiladi. Yosh guruhlari bo‘yicha aholi tarkibidagi o‘zgarishlar, mehnat qobiliyatining pasayishiga olib keldi ko‘pgina hududlarda aholining kichik qismi mehnatga layoqatli bo‘lib, bunda korxonalarni texnik va texnologik qayta jihozlash, ishlab chiqarish jarayonlarini mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish darajasini oshirish orqali inson mehnatini tejash strategiyasini ishlab chiqishni talab qiladi.
Ilmiy-texnik omillar. Ilmiy-texnik taraqqiyot sanoat ishlab chiqarishini rivojlantirish va intensivlashtirishda hal qiluvchi rol o‘ynaydi. U fundamental, nazariy tadqiqotlar, amaliy tadqiqotlar, dizayn va texnologik ishlanmalar, yangi texnologiyalarning namunalarini yaratish, uni rivojlantirish va sanoat ishlab chiqarish, shuningdek, yangi texnologiyalarni xalq xo‘jaligiga joriy qilishni o‘z ichiga olgan jarayonning barcha yo‘nalishlarini qamrab oladi. Hozirgi kunda sanoat korxonalarining moddiy-texnik bazasi yangilanmoqda, mehnat unumdorligi va ishlab chiqarish samaradorligi oshmoqda.
Iqtisodiy omillar. Ushbu muhitning asosiy omillari: sanoat ishlab chiqarishining o‘sishi va pasayishi, infilatsiya darajasi, boshqa davlatlar valyutalariga nisbatan rubl kursining o‘zgarishi, soliq va kreditlash tizimi, bozordagi talab va taklif, narxlarning darajasi va dinamikasi, ishsizlik va boshqalar.
Atrof muhit omillari . Bu atrof-muhit ifloslanishining oshishi va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va takror ishlab chiqarish jarayoniga aralashishning kuchayishi, tovarlarning sifati va xavfsizligi ustidan davlat nazoratining kuchayishi.
Siyosiy omillar. Korxonaning ishlab chiqarish va ijtimoiy faoliyati aniq siyosiy muhitda ro‘y berayotgan voqealarga ta’sir qiladi. Bu quyidagilar bilan tavsiflanadi: tadbirkorlik faoliyatini qonuniy tartibga solish, qonunlarga rioya etilishini nazorat qiluvchi davlat organlarining talablaridan iborat. Mamlakatdagi siyosiy vaziyatning to‘satdan o‘zgarishi iqtisodiy sharoitlarning o‘zgarishiga, resurs xarajatlarining oshishiga va foyda yo‘qotilishiga olib kelishi mumkin.
Xalqaro omillar. Jahon iqtisodiyotining xalqaro, xorijiy valyuta qiymatining o‘zgarishi, individual davlatlarning iqtisodiy o‘sishi, xalqaro moliyaviy tizimini shakllantirish, jahon bozorlarida yangi yirik bozorlar ochilish, korxonalarning tashqi iqtisodiy faoliyat ta’sir qiladi.
Firmaning ichki muhiti asosan tashqi muhitga javobdir.
Firmaning asosiy maqsad raqobat sharoitida foydani maksimallashtirishdan iborat. Bunday holda, albatta, firmaning ichki muhitini ham, tashqi muhitini ham hisobga olish kerak. Korxonaning ichki muhitining quyidagi keltirilgan faoliyat sohalariga bog‘liq:
ishlab chiqarish;
marketing;
moliyaviy menejment; - umumiy boshqaruv.
Faoliyat sohalariga bo‘linish shartli bo‘lib, umumiy va ishlab chiqarish tashkiliy tuzilmalarida aniqlanadi.
Har bir korxona ko‘p qirrali faoliyatga ega bo‘lgan murakkab ishlab chiqarish-iqtisodiy tizimdir. Bunda har bir korxona faoliyatini tashkil etishda quyidagilarni hisobga olish zarur.
Bozorni har tomonlama o‘rganish (marketing faoliyati);
Innovatsion faoliyat (tadqiqotlar va ishlanmalar, ishlab chiqarishga texnologik, tashkiliy, boshqaruv va boshqa yangiliklarni joriy etish);
Ishlab chiqarish faoliyati (mahsulot ishlab chiqarish, ishlarni bajarish va xizmatlar ko‘rsatish, bozor talabiga mos nomenklatura va assortimentni ishlab chiqish);
Korxonaning bozorda tijorat faoliyati (ishlab chiqarilgan mahsulotlar, xizmatlar sotilishini tashkil etish va ilgari surish, samarali reklama);
Ishlab chiqarishni moddiy-texnik jihatdan ta’minlash (xom ashyo, materiallar, butlovchi qismlar etkazib berish, barcha turdagi energiya ta’minoti, mashinalar, uskunalar, qadoqlash va boshqalar);
Korxonaning iqtisodiy faoliyati (rejalashtirishning barcha turlari, narxlar, buxgalteriya hisobi va hisoboti, mehnatni tashkil qilish va to‘lash, iqtisodiy faoliyatni tahlil qilish va boshqalar);
Ishlab chiqarish, texnik va maishiy maqsadlardagi mahsulotlarni sotishdan keyingi xizmat ko‘rsatish (ishga tushirish, kafolatli xizmat ko‘rsatish, ta’mirlash uchun ehtiyot qismlar bilan ta’minlash va boshqalar);
Ijtimoiy faoliyat (mehnat jamoasining mehnat va yashash sharoitlarini zarur darajada ushlab turish, korxonaning ijtimoiy infratuzilmasini, shu jumladan o‘zining turar joy binolari, oshxonalari, tibbiy-sog‘lomlashtirish va maktabgacha tarbiya muassasalari, kasb-hunar maktablari va boshqalar).
Bozor - bu tovar almashinuvi sohasi va u bilan bog‘liq munosabatlar majmui bo‘lib, tovar ishlab chiqaruvchilar va sotib oluvchilar o‘rtasida oldi-sotdi bo‘yicha rivojlanadi.
Bozor quyidagi funksiyalarni bajaradi :
Tartibga solish (tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish va aylanishini
tartibga soladi);
Nazorat qilish (ishlab chiqarilgan mahsulotning va uning ishlab chiqarish
uchun sarflangan mehnatning ijtimoiy ahamiyatini belgilaydi);
v) Distribyutiv (muvozanatli iqtisodiyotni ta’minlash uchun zarur bo‘lgan
reproduktiv nisbatni belgilaydi);
d) Rag‘batlantiruvchi (individual ish haqini kamaytirishga, yangi
texnologiyalardan foydalanishga undaydi);
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
О‘zbekistondagi hozirgi vaziyat butun jamiyatda, iqtisodiy tizimda avvalombor uning asosiy bо‘g‘ini bо‘lgan sanoat tarmog‘ida bir qator tub о‘zgarishlar bilan xarakterlanadi
|
