-bob. Gaz va gaz kondensati konlaridagi gaz va kondensat zaxiralarini hisoblash metodlari

1^{ )} Shablon  texnik qurilma. Shablondan quduq devorini gil va boshqa tog’ jinslari zarrachalaridan tozalashda foydalaniladi. Quduqni burg’ilashda va boshqa ishlar bajarilayotganda uning devoriga burg’ilash eritmasida har xil zarrachalar yopishadi. O’z vaqtida tozalanmasa, geofizik tadqiqotlar bajarilayotganda murakkab holatlar yuzaga kelishi mumkin. SHablon karotaj kabelida quduqqa tushiriladi. Uning diametri quduq diametriga yaqin bo’ladi.

2^{ )} Shtutser o’rtasi parmalangan, diametri 2-30 mm li po’lat vtulka. Favvorali quduqning ishlashini tartibga solib turadi. SHtutser favvora armaturasining irg’itma chizig’iga surma zulfindan keyin yoki suyuqlik ko’taradigan quvurlar boshmog’iga o’rnatiladi. Quduq tubi yoki chuqurlik shtutserlari ajratiladi. Quduq tubiga o’rnatiladigan shtutser favvora qudug’ining ishlash muddatini hisobga olib, favvorani sekinlatish-yumshatishga mo’ljallanadi. Shtutserlar o’rnatib, quduq bosimini o’zgartirish, binobarin, favvorani har xil tartibda barpo qilish mumkin.

3^{ )} To’yinish bosimi gazning bosimi singari aniqlanadi. Gaz qatlam nefti bilan termodinamik muvozanatda bo’ladi.

4^ siqilish koeffisienti hisobga olinmagan.

5^ To’siqli suv bostirish deganda neft -gazli yoki neft -gazkondensatli uyumlarga ta’sir etish usuli tushuniladi. Uyumdagi hamma flyuidlarni chiqarib olish samaradorligini oshirish maqsadida neftli va gazli
(gazkondensatli) uyum qismlarini ajratish uchun gazneftli zona oralig’ida joylashgan quduqlardan qatlamga suv haydaladi.

6^ Gaz bosimli rejim neft uyumining ishlash rejimi hisoblanadi. Bunda gaz qalpog’ida yig’ilgan gaz bosimi ta’sirida neft quduqqa siqib chiqariladi. Struktura qanotlarida joylashgan neft uyumidagi bosimning oshishidan gaz qalpog’i kengayadi va pastda joylashgan neft uyumiga bosim bilan ta’sir ko’rsatadi. Qatlamning bosimi pasayganda neftdan ajraladigan gaz pufakchalari gravitatsion kuch ta’sirida yuqoriga harakatlanib, gaz qalpog’iga borib qo’shiladi, natijada uning massasi ortib, qatlam bosimining pasayish sur’atini kamaytiradi. Gaz bosimli rejimda chegara suvlari ham harakatga keladi, uning tezligi doimo chegara gazlari tezligidan kam bo’ladi. Gaz bosimli rejimda neft uyumi va gaz qalpog’ining dinamik qatlam bosimi uzluksiz ravishda pasayib boradi va bu o’z navbatida quduq sarfining pasayib ketishiga sabab bo’ladi.

7^ Suv bosimli rejim deganda neft konlarini ishlatish paytida chegara suvining bosimi ta’sirida neftni qatlamdan siqib chiqarish rejimi tushuniladi. Suv bosimli rejim ikki xil bo’ladi: 1)tarang suv bosimli; 2) qat’iy suv bosimli. Neft koni qatlamning yer yuzasiga chiqqan joydan qancha uzoqda joylashsa, qatlam bosimi shuncha yuqori bo’ladi va uning uzoq vaqt mavjud bo’lishiga sharoit yaratiladi. Qatlam bosimining pasayishi quduq sarfining kamayishiga olib keladi.

8^{ )} Quduqlarni to’xtatishda shuni nazarda tutish kerakki, ya’ni ta’mirlash tugagandan so’ng gazni filьtratsiyalanishi uchun mo’’tadil sharoit yuzaga kelishi lozim.

9^{ )} Quduqni ishlatish koeffitsienti deb uning yil davomida ishlagan kunlariga (ishlamagan kunlari hisobga olinmaydi) aytiladi va birlik ulushlarida ifodalanadi.

10^ Qoida bo’yicha, gazkondensat va gazkondensatli-neftь konlarini qatlam bosimini saqlash yo’li
bilan ishlatish lozim.

11^ Katta chuqurlikda joylashgan va yuqori o’tkazuvchan qatlamlarda joylashgan gazkondensat uyumlari uchun (yuqori bosimli va katta unumdorlikka ega bo’lgan kompressorlar yo’qligini hisobga olib), ayrim hollarda suvni chegara tashqarisiga (yoki chegara bo’ylab) haydash yo’li bilan qatlam bosimini saqlash samarali bo’lishi mumkin.

12^ Quduqlar unumdorligining pasayishi koeffitsienti deb quduqlarning kelg’usi debitining oldingi debitiga nisbatiga aytiladi.

13^{ )} Debitning o’zgarishi (pasayishi) koeffitsienti deb so’nggi debitning oldingisiga nisbatiga aytiladi (yillik debitlarda bu yillik koeffitsient, oylik debitlarda  oylik koeffitsient bo’ladi).

14^{ )} Quyidagi keltirilayotgan misolda molekulyar massa (M) 100 (C₇N₁₆)ga teng deb qabul qilingan.

15^{ )} R.X.Vezirova, R.R.Jafarov, A.A.Kerimova hisoblari keltirilgan. Hisoblangan gaz zaxirasini shu 3% - qiymatga kamaytirish kerak.

16^{ )}Geliyga to’yinganlik koeffitsienti deganda q/100 nisbati tushuniladi, bunda q-gazdagi geliyning o’rtacha miqdori, hajmiy % larda).