|
«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi
|
| bet | 245/252 | | Sana | 04.12.2023 | | Hajmi | 11,69 Mb. | | #110957 |
Bog'liq NEFT VA GAZ konlari geologiyasi 100
bunda Qba bashorat qilinadigan hududdagi neft va gaz zaxiralari, t; F bashorat qilinadigan hududning umumiy maydoni, km2; f etalon hududdagi mahsuldor maydon hissasi, %; q’’ etalon hudud bo’yicha hisoblangan neftning solishtirma zaxirasi, t/km2 (butun hudud bo’yicha emas, balki mahsuldor maydon uchungina).
Agar bashorat qilinayotgan hududda mahsuldor qatlamning taxmin qilinayotgan qalinligi N metrlarda aniqlangan bo’lsa, u holda etalon hududdagi mahsuldor qatlamning solishtirma zaxirasi q’’ quyidagi nisbat bo’yicha t/(km2m)larda hisoblanadi: f
Qba F Hq'' . (20.6)
100
Agar bashorat qilinayotgan zaxiralar ayrim stratigrafik birliklar va tektonik elementlar bo’yicha alohida-alohida baholansa, u holda ularning aniqligi yanada ortadi, natijada etalon va o’xshash hududlarni geologik jihatdan taqqoslash oson kechadi.
Xulosa qilib shuni qayd qilish mumkinki, turli mualliflar tomonidan zaxiralarning hisoblashning boshqa variantlari ham taklif qilingan. Jumladan:
bashorat qilinayotgan hudud maydonini bitta struktura maydoniga bo’lish orqali bashorat qilinayotgan hududdagi strukturalar sonini aniqlash va etalon hudud bilan taqqoslash mumkin bo’ladi, natijada har bir strukturadagi zaxiralar hisoblanib ularning o’rtacha qiymatlari aniqlanadi;
hajmiy-genetik metod, cho’kindi tarkibidagi tarqoq organik moddalarni qayta o’zgarishidan hosil bo’lgan gazsimon uglevodorodlar va neftning to’planishini
miqdoriy baholash imkonini beruvchi nazariy taxminlarga asoslanadi;
hajmiy-statistik metod asosan hajmiy formulalardan foydalanishga tayanadi.
Qayd qilingan metodlar neftning bashorat qilinadigan zaxiralarini baholashda o’zining murakkabligi, aniqligining pastligi va solishtirma zaxiralar ma’lumotlari asosida bajariladigan hisoblash metodidan (ya’ni etalon hududdagi zaxiralar zichligi) afzal emasligi bois keng qo’llanilmadi.
20.3. POTENTSIAL ZAXIRALARNI BAHOLASH
Yuqorida qayd qilinganidek, biron-bir geologik tadqiqotlar o’tkazilmagan, cho’kindi yotqiziqlari bilan qoplangan hududlarning neft-gazliligini geologik mezonlar yordamida baholab bo’lmaydi. Bunday hududlarning mumkin bo’lgan neftgazliligi haqida faqat umumiy geologik mulohazalarga asoslanib fikr yuritish mumkin va shunga asoslanib ular potentsial zaxiralar turkumiga kiritiladi.
Potentsial zaxiralarni baholash ham xuddi bashorat qilinadigan zaxiralarni baholash kabi bo’ladi, bunda etalon hudud bilan o’xshashligi taqqoslanib, solishtirma zaxiralar metodi bo’yicha aniqlanadi.
Bashorat qilinadigan zaxiralarni baholashdan farqli o’laroq potentsial zaxiralarni baholashda yaxlitlangan ko’rsatkichlardan foydalaniladi. Boshqacha aytganda, etalon maydon sifatida sanoat ahamiyatiga molik neft-gazi bor, razvedka qilingan va o’rganilgan region to’liq qabul qilinadi.
Potentsial zaxiralarni hisoblash ikki variantlarda bajarilishi mumkin:
hududda tarqalgan (neft-gazi yo’q maydonlarni va sanoat ahamiyatiga molik neft-gaz konlari bor bo’lgan maydonlarni birga olganda) cho’kindi jinslar qatlami chegarasida har bir km3 hajmda mavjud uglevodorodlarning o’rtacha miqdorini etalon raqam sifatida qabul qilish orqali;
etalon hududdagi mahsuldor maydonlar hissasini (% da) hisoblash yo’li bilan va faqat shu maydonlar uchun hajm birliklarida (t/km3 da) uglevodorodlar miqdorini aniqlash va keyinchalik olingan raqamlardan o’xshashlik metodidan foydalanib hududni baholash.
U.L.Rassel AQShning bir qator neft-gazli havzalari uchun cho’kindi qatlamidagi uglevodorodlar miqdori (t/km3 larda) haqidagi quyidagi ma’lumotlarni keltiradi:
Michigan va Kentukki ................................................... 200
Illinoys ......................................................................... 1100
Meksika ko’rfazining Texas sohillari ……….............. 1900
Oklaxoma ..................................................................... 2300
Kaliforniya .................................................................... 5800
Texas (umuman) ........................................................... 1200
Istiqbolli maydonlar zaxiralarini baholash uchun yuqorida keltirilgan raqamlardan foydalanishni taklif etib, muallif shu o’rinda hududlarni baholashning qulay va noqulay sharoitlarini hisobga olishni tavsiya etadi. Bunday sharoitlarga baholanayotgan regionda sanoat miqyosidagi neft va gaz zaxiralarining borligi yoki yo’qligini; neft-gazlilikning lokal yoki regional miqyosda tarqalganligini (masalan, ayrim geosinklinal oblastlarda mahsuldor maydonlar baholanayotgan umumiy maydonning 1-5% ni tashkil qilishini) kiritish mumkin. Lekin istiqbolli maydondagi zaxiralarni ozmi-ko’pmi ishonchli baholashda, ayniqsa qayd qilingan cheklashlarni hisobga olganda, bu raqamlarni qo’llanilishi katta qiyinchiliklarga duch keladi.
A.I.Levorsen istiqbolli maydonlarni baholash haqida shunga o’xshash mulohazalarni aytib o’tadi. Cho’kindi jinslar tarqalgan yer yuzasining turli o’lkalaridagi neft zaxiralarini baholashda o’rta hisobda 1 km3 cho’kindi jinsga 2800 t neft to’g’ri kelishi mumkinligi taxmin qilinadi. Amerika olimlarining ayrimlari gazning potentsial zaxiralarini baholash uchun mahsuldor gazli maydonning 1 km2 ga o’rtacha 5,5 ming m3 gaz to’g’ri keladi, deb qabul qiladilar.
Abidov A.A., Ergashev Y., Qodirov M.H. “Neft va gaz geologiyasi
Ruscha-o’zbekcha izohli lug’at”. O’zbekiston Milliy entsiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti, T. 2000 y., 524 b.
Abidov A.A., Ergashev Y., Qodirov M.H. va b. “Neft va gaz sanoati
Ruscha-o’zbekcha izohli lug’at”. «Sharq» nashriyot-matbaa aktsiyadorlik kompaniyasi Bosh taxririyati, T. 2004 y., 558 b.
Agadjanov A.M., Maksimov M.I. “Neftepromislovaya geologiya”. M.,
1958, 414 b.
Akramxodjaev A.M. Razvitie “Neftegazogeologicheskiy nauki v
Uzbekistane”. Uzd.geol.jurn. 1979, № 4.
Ashirov K.B. O meropriyatiyax, o deystvuyuShix uvelicheniyu nefteotdachi na pozdney stadii razrabotki. Trudi Giprovostokneft. M., vip. 18, 1973, s. 143-147.
Bakirov A.A., Bakirov E.A., Melik-Pashaev V.S., Mstislavskaya L.P., Kerimov V.Yu., Yudin G.T. Teoreticheskie osnovi i metodi poiskov i razvedki skopleniy nefti i gaza. M.: Visshaya shkola, 1987, s 384.
Bekjonov R.B., Kamalxodjaev Sh.M., Rizaev X.A. Fizikadan ruschao’zbekcha atamalar lug’ati. T. O’qituvchi, 1991, 296 b.
Borisenko Z.G., Soson M.N. Podschet zapasov nefti ob’emnim metodom.
M., Nedra, 1973.
Bikov N.E. Videlenie ekspluatatsionnix ob’ektov v razrezax mnogoplastovix neftyanix mestorojdeniy. M., Nedra, 1985 g.
Gavura V.E., Gubakov A.I., Kovalev V.S. i dr. Metodi optimalnogo planirovaniya dobichi nefti. M., 1978.
Gimatudinov SH.K. Nefteotdacha kollektorov. M., Nedra, 1970.
Govorova G.L. Razrabotka neftyanix mestorojdeniy SSHA. M., Nedra, 1970.
Daxnov V.M. Geofizicheskie metodi opredeleniya kollektorskix svoystv i neftegazonasiShenosti gornix porod. M. Nedra, 1975.
Dobrinin V.M. Deformatsiya i izmeneniya fizicheskix svoystv kollektorov nefti i gaza. M., Nedra, 1970.
Dobrinin V.M., Serebryakov V.A. Geologo-geofizicheskie metodi prognozirovaniya anomalnix plastovix davleniy. M., Nedra, 1989, s 287.
Jdanov A.S., Stasenkov V.V. Kompleksnie izuchenie kollektorskix svoystv produktivnix plastov. M., Nedra, 1976.
Jdanov M.A. Neftepromislovaya geologiya i podschet zapasov nefti i gaza. II izdanie. M., Nedra, 1981.
Ibrohimov Z.S., Akramov B.SH. va b. Neft va gaz sohalarining ruscha-
o’zbekcha atamalar lug’ati. T. 1992, 231 b.
Ivanova M.M., Dementev L.F., CHolovskiy M.P. Neftegazopromislovaya geologiya i geologicheskie osnovi razrabotki mestorojdeniy nefti i gaza. M., Nedra, 1985.
Ivanova M.M.., Timofeev V.A., Vezirova R.X. i dr. Neftegazopromislovaya geologiya. Terminologicheskiy spravochnik. M., Nedra, 1983.
Ivanova M.M., CHolovskiy M.P., Bragin YU.I. Neftegazopromislovaya geologiya. M., Nedra, 2000, s 415.
Instruktsiya po kompleksnomu issledovaniyu gazovix i gazokondensatnix plastov i skvajin. Moskva, Nedra, 1980, s 305.
Instruktsiya o soderjanii, oformlenii i poryadke predstavleniya v gosudarstvennuyu komissiyu po zapasam poleznix iskopaemix pri Sovete Ministrov SSSR (GKZ SSSR). Materiali po podschetu zapasov nefti i goryuchix gazov. M., 1984.
Instruktsiya po primeneniyu klassifikatsii zapasov mestorojdeniy, perspektivnix i prognoznix resursov nefti i goryuchix gazov. M., 1984.
Kovalchik N.R., Predtechenskaya N.S. Podgotovka neftyanix i gazovix mestorojdeniy k podschetu zapasov i razrabotke. M., Nedra, 1977.
Kotexov F.I. Fizika neftyanix i gazovix kollektorov. M., Nedra, 1977 g. 27. Maksimov M.I. Geologicheskie osnovi razrabotki neftyanix mestorojdeniy. M., Nedra, 1975, s 534.
Namiott A.YU. Fazovie ravnovesiya v dobiche nefti. M., Nedra, 1976 g.
Pirverdyan A.M. Nikitin P.I., Listengorten L.B. i dr. Metodika proektirovaniya razrabotki morskix neftyanix mestorojdeniy. M., Nedra, 1975.
Podschet zapasov nefti, gaza, kondensata i soderjaShixsya v nix komponentov. M., Nedra, 1989.
Politexnika lug’ati. O’zbek Sovet entsiklopediyasi Bosh tahririyati. T., 1989, 701 b.
Russko-uzbekskiy slovar. T.1, T., 1983, 807 b.
Russko-uzbekskiy slovar. T.2, T., 1984, 797 b.
Slovar inostrannix slov. Izd.-vo «Russkiy yazik», 14-e izdanie, M. 1987, 608 b.
Spravochnik po neftegazopromislovoy geologii (Pod redaktsiy N.E. Bikova, M.I. Maksimova, A.YA. Fursova). M., Nedra, 1981.
Sultanov S.A. Kontrol za zavodneniem neftyanix plastov. M., Nedra, 1974.
CHolovskiy I.P., Ivanova M.M. va b. Neftegazopromislovaya geologiya i gidrogeologiya zalejey uglevodorodov. Izd-vo «Nefti i gaza» M., 2002, s 455.
CHolovskiy I.P. Geologopromisloviy analiz pri razrabotke neftyanix mestorojdeniy. M., Nedra, 1977.
SHirkovskiy A.I. Razrabotka i ekspluatatsiya gazovix i gazokondensatnix mestorojdeniy. M., Nedra, 1979, s 303.
O’zbekiston Davlat ilmiy nashriyoti. T. 2000-2006 y.
O’zbekiston Milliy Entsiklopodiyasi. 1-2 jildlar.
O’zbek tilining izohli lug’ati. T.1, M., «Rus tili» nashriyoti, 1981, 632 b. O’zbek tilining izohli lug’ati. T.2, M., 1981, 715 b.
|
| |
