Paketli kommutatsiyasi usullarining qiyosiy taxlili

46 
Datagrammali uzatish va Virtual kanal oʻrnatish orqali ma’lumotlarni 
uzatishning qiyosiy taxlili 
3.2-jadval 
Parametrlar 
Virtual kanal oʻrnatish orqali 
ma’lumotlarni uzatish 
Datagrammali uzatish 
Maxsus yo‘l 
Bor 
Yo‘q 
Aloqa o‘rnatish 
Ma’lumotlarni uzatishdan 
oldin jo‘natuvchi va qabul 
qiluvchi o‘rtasida aloqa 
o‘rnatiladi. 
Ulanishni sozlash shart emas. 
Marshrutlash 
Marshrutlash qarorlari 
ulanishni o‘rnatish vaqtida bir 
marta qabul qilinadi va 
ulanishning butun muddati 
davomida o‘zgarmas qoladi. 
Marshrutlash qarorlari har bir 
paket uchun mustaqil ravishda 
qabul qilinadi va tarmoq 
sharoitlariga qarab farq qilishi 
mumkin. 
Xatolarni 
boshqarish 
Yo‘qolgan yoki buzilgan 
paketlarni aniqlash va qayta 
yuborish orqali paketlarni 
ishonchli yetkazib berishni 
ta’minlaydi. 
Paketlarni ishonchsiz yetkazib 
berishni ta’minlaydi va yetkazib 
berish yoki to‘g‘riligiga kafolat 
bermaydi. 
Protokol 
namunasi 
ATM, Frame Relay 
IP (Internet Protocol) 
Tarmoq 
kengligi turi 
Belgilangan tarmoq kengligi 
Dinamik tarmoq kengligi 

47 
IV-BOB. HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI 
4.1.Yong‘in darakchilari va aloqa tizimlari 
Tеxnоlоgik jаrаyondа pоrtlаydigаn, оsоn yonib kеtаdigаn hamda bоshqа 
yong‘in uchun xаvfli mоddаlаr vа mаteriаllаr ishlаtilаdigаn yoki sаqlаnаdigаn 
оb’еktlаrdаgi, оdаmlаrning mеxаnik vа termik shikаstlаnishigа, zаharlаnishigа vа 
o‘limigа, аsоsiy ishlаb chiqаrish fоndlаrining nоbud bo‘lishigа, fаvqulоddа 
vаziyatlаr hududlаridа ishlаb chiqаrish muhitining vа оdаmlаr hаyotining 
buzilishigа оlib kеlаdigаn аvаriyalаr, yong‘inlаr vа pоrtlаshlаr. 
Yong‘inning kеlib chiqish sаbаblаri 
4.1-jadval 
ijtimоiy 
Insоn оlоv vа еngil yonuvchi buyumlаrdаn fоydаlаn- 
gаndа 
tехnоlоgik 
Mаshinа vа uskunаlаrni nоsоzligi, ishdаn chiqishi, 
mаtеriаl vа mоddаlаrning qаytа ishlаsh tехnоlоgiyalаr 
tаkоmillаshtirilmаgаnidа 
tаbiiy 
Tаbiiy tusdаgi fаvqulоtdа vаziyatlаrdа 
bоshqаlаr 
Tа’lim, tаrbiya vа turli sinоv ishlаrini оlib bоrish 
kаbilаrdа 
Hozirgi vaqtda yong‘inlar inson uchun eng xavfli tabiiy ofatlar qatoriga kirib 
bormoqda, chunki yong‘indan keladigan zarar juda katta miqdorni tashkil qilishi 
bilan birga inson hayotiga ham tahdid soluvchi omillardan biriga aylanib qolmoqda. 
Yong‘in - bu maxsus manbadan tashqarida sodir bo‘ladigan va katta material 
zarar hamda talofatlar keltirib chiqaradigan nazoratsiz yonish jarаyonidir. 
Ob’ektning yong‘in xavfliligi deganda, ob’ektning yong‘in sodir bo‘lishi mumkin 
bo‘lgan holati va yong‘inning oqibatlari tushuniladi. 
Quyidagi rasmda yong‘in sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan оb’еkdаgi аvаriyalаr 
keltirilgan. 

48 
Ob’ektning yong‘in xavfsizligi deganda, belgilangan me’yorlar va talablar 
asosida ob’ektda yong‘in sodir bo‘lish xavfi hamda uning xavfli va zararli 
faktorlarini inson hayotiga ta’siri cheklangan, ob’ektdagi materiallar to‘liq 
himoyalangan holati tushuniladi. 
Yong‘in vaqtida sodir bo‘ladigan turli xil xavfli va zararli omillar ta’sirida 
material boyliklar nobud bo‘lishi va baxtsiz hodisalar ro‘y berishi mumkin. 
Yong‘inning xavfli va zararli omillariga asosan qo‘yidagilarni kiritishimiz mumkin: 
ochiq alanga, atrof-muhitning va yong‘inda qolgan buyumlarning yuqori harorati, 
yonish vaqtida hosil bo‘ladigan turli xil zaharli gaz va bug‘lar, tutunlar, kislorodning 
kam konsentrasiyada bo‘lishi, qurilish konstruktsiyalari va materiallarining qulab 
tushayotgan qismlari, yong‘in vaqtida sodir bo‘ladigan portlash, portlashdagi to‘lqin 
zarbasi, portlash ta’sirida uchib ketgan materiallar va zararli moddalar va b. 
Yonishda asosan uch omil muhim rol o‘ynaydi: yonuvchi modda, yondiruvchi 
muhit va qizdirish jarаyoni.Yonish hususiyatiga qarab – gomogen va geterogen 
bo‘lishi mumkin. 
Gomogen yonishda yonuvchi moddalar bir xil agregat xolatida bo‘ladi. 
Geterogen yonish qattiq va suyuq moddalarning yonishi. 
Yonish alanganing tarqalish tezligi va uning parametriga bog‘langan holda 
deflagrasion (10 m/s gacha), portlovchi (100m/s) va detonasion (1000m/s) bo‘ladi. 
Yong‘in asosan deflagrasion xolatda o‘tadi. 
Yonish jarаyonini shartli ravishda quyidagi turlarga bo‘lish mumkin: 
- chaqnash-yonuvchi aralashmaning bir lahzada yonib-o‘chishi. bunda 
yonishning davom etishi uchun aralashma tayyor-lanishining imkoniyati yo‘q; 
- qizdirish natijasida yonishning vujudga kelishi; 
- alangalanish-yonishning alanga olib davom etishi; 
- o‘z-o‘zidan yonish-moddalar ichida asosan organik mod-dalarda ro‘y 
beradigan ekzotermik reaksiyalar natijasida, tashqaridan qizdirishsiz yonuvchi 
aralashmaning o‘z-o‘zidan yonib ketishi; 
- o‘z-o‘zidan alangalanish o‘z-o‘zidan yonishning alanga bi-lan davom etishi; 

49 
- portlash o‘ta tez yonish kimyoviy jarаyonining bosim va energiya hosil 
qilish bilan o‘tishi. 
Republikamiz hududida 200 dan ortiq portlashga va yong‘inga xavfli 
inshootlar mavjud. Demak, Respublikamiz hududida yong‘inga qarshi kurash chora-
tadbirlarini belgilash eng muhim omillardan biri hisoblanadi. 

Download 1,69 Mb.